تنگی مه‌آ یا تنگی مجرای ادرار (Meatal Stenosis)، در سر آلت زمانی اتفاق می افتد که دهانه سوراخ آلت تناسلی دچار تنگی می شود. معمولا این مشکل اکتسابی است، اما ممکن است از بدو تولد نیز وجود داشته باشد. گاهی اوقات، این دهانه که محل خروج ادرار است، ممکن است کاملا مسدود شود ومنجر به احتباس ادرار گردد.
عملکرد طبیعی آلت تناسلی
نقش اصلی آلت تناسلی، خارج کردن ادرار و اسپرم از بدن است. مجرای ادرار لوله ای است که ادرار و اسپرم را از طریق آلت تناسلی به بیرون هدایت می کند. دهانه خروجی این مجرا، “مه آ ” نامیده می شود.
علائم تنگی مه‌آ
علائم تنگی مه آ به دلیل مسدود شدن نسبی جریان ادرار ایجاد می شوند.
این علائم می توانند شامل موارد زیر باشند:
- پخش شدن یا منحرف شدن جریان ادرار (به جای اینکه به صورت مستقیم خارج شود)
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- احساس ناگهانی نیاز به دفع ادرار (فوریت ادراری)
- تکرر ادرار
- مشاهده یک قطره خون کوچک در نوک آلت تناسلی پس از اتمام دفع ادرار
دلایل تنگی مه‌آی ادراری
برخی عوامل می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث ایجاد تنگی مه‌آ شوند. این بیماری با مسدود شدن نسبی یا کامل دهانه خروجی ادرار، می‌تواند مشکلات متعددی مانند درد، سوزش، و اختلال در دفع ادرار ایجاد کند. دلایل مختلفی برای این عارضه وجود دارد که هرکدام به نحوی بر آن تأثیر می‌گذارند.
در ادامه، مهم‌ترین عوامل ایجاد تنگی مه‌آ و نحوه اثرگذاری آن‌ها بررسی می‌شود:
ختنه
تنگی مه‌آ به طور قابل‌توجهی با ختنه مرتبط است و به ندرت در پسران ختنه‌نشده مشاهده می‌شود. ختنه می‌تواند باعث تحریک نوک آلت تناسلی با ادرار و پوشک شود. این تحریک مداوم زمینه‌ساز التهاب و در نهایت تنگی مجرای ادرار (استنوزیس) می‌شود.
کریستال‌های اسید اوریک و آمونیاک
کریستال‌های اسید اوریک و آمونیاک، شایع‌ترین عوامل ایجاد تنگی مه‌آ هستند. این کریستال‌ها در ادرار وجود دارند و در صورتی که تعویض پوشک نوزاد به موقع انجام نشود، می‌توانند بر روی پوست نوک آلت تجمع پیدا کنند. تجمع این کریستال‌ها باعث التهاب خفیف و در نهایت تنگی مجرا می‌شود.
خونرسانی ناکافی به سر آلت تناسلی
اختلال در خونرسانی به نوک آلت تناسلی می‌تواند در حین ختنه رخ دهد. کاهش خونرسانی منجر به آسیب بافتی و در نتیجه تنگی مه‌آ می‌شود.
آسیب خفیف به نوک آلت تناسلی
گاهی نوک آلت تناسلی پس از ختنه به دلیل تماس مکرر با پوشک یا اصطکاک با پوست دچار آسیب‌های خفیف می‌شود. این آسیب‌ها می‌توانند به تدریج باعث التهاب و تنگی دهانه خروجی ادرار شوند.
هایپوسپادیاز
تنگی مه‌آ همچنین یکی از عوارض جراحی اصلاحی هایپوسپادیاز است. در این بیماری، دهانه خروجی ادرار در محلی پایین‌تر از نوک آلت قرار دارد. پس از جراحی اصلاحی، حدود ۴ درصد از بیماران ممکن است دچار تنگی مه‌آ شوند.
بیماری‌های التهابی پوست
برخی از بیماری‌های التهابی پوستی مانند بالانیت زروتیکا اوبلیترنس (BXO) یا لیکن اسکلروز نیز می‌توانند در تنگ شدن دهانه مجرای ادرار نقش داشته باشند. این بیماری‌ها معمولاً باعث التهاب و تشکیل بافت اسکار در ناحیه مجرای ادرار می‌شوند.
استفاده طولانی‌مدت از سوند ادراری
استفاده مداوم و طولانی از سوند ادراری می‌تواند به مرور زمان به بافت‌های مجرای ادرار آسیب برساند و در نهایت منجر به تنگی مه‌آ شود.
این عوامل، به تنهایی یا به‌طور ترکیبی، می‌توانند در بروز تنگی مه‌آ نقش داشته باشند. تشخیص و درمان زودهنگام این مشکل می‌تواند از عوارض طولانی‌مدت آن جلوگیری کند.
تشخیص تنگی مه‌آی ادراری
تنگی مجرای ادرار توسط پزشک متخصص با معاینه تشخیص داده می شود؛ معاینه پزشکی وجود مجرای ادرار کوچک و تنگ را نشان می دهد. به این معنی که مسیر خروج ادرار به طور نسبی مسدود شده است.
قسمت پایین مجرای ادرار اغلب به هم چسبیده است.
توجه! نیازی به اندازه گیری دهانه مجرا نیست، زیرا این کار می تواند آسیب بیشتری به مجرا وارد کند.
درمان و جراحی
بهترین راهکار برای درمان تنگی مجرای ادرار جراحی است؛ در این روش، قسمت چسبیده شده مجرای ادرار بریده می‌شود و مجرای ادرار باز می‌شود؛ این نوع جراحی “مئاتوتومی (Meatotomy)” نامیده می شود.
پس از جراحی، به شرطی که مراقبت های لازم به درستی انجام شود، تنگی مجرای ادرار به ندرت برمی‌گردد.
این عمل را می‌توان در مطب پزشک با استفاده از کرم بی‌حس کننده روی آلت تناسلی یا تحت بیهوشی انجام داد.
تنگی مه آی ادرار همچنین می تواند با گشاد کردن یا دیلاتاسیون مه آ درمان شود، مثلا وارد کردن یک سوند یا دماسنج با ژل لوبریکانت به داخل مجرا.
اما این کار می‌تواند باعث تروماتیزه کردن مجرای ادرار شود.
در حالی که این روش ممکن است برای مدتی علائم را تسکین دهد، اما می تواند باعث ایجاد اسکارهای بیشتر و در نتیجه عود تنگی شود.
جای زخم‌های جدید ممکن است مجرای ادرار را باریک‌تر کرده و علائم بدتری ایجاد کند.
بعد از درمان
مئاتوتومی یا جراحی مه آی ادرار نتایج بسیار خوبی دارد.
درد نوک آلت تناسلی را می توان با مسکن های خوراکی یا حمام گرم تسکین داد.
خونریزی نادر است و معمولاً با فشار مستقیم دست کنترل می شود.
زمان بهبودی سریع است: به طور معمول 1 تا 2 روز.
مالیدن پماد روان کننده یا وازلین روی نوک آلت تناسلی چندین بار در روز به مدت 1 تا 2 هفته می تواند ناراحتی را کاهش دهد و به بهبود زخم و کاهش عود تنگی مجرای ادرار کمک کند.
جمع بندی
تنگی مجرای ادرار یک مشکل شایع در نوک آلت تناسلی است که می‌تواند باعث مشکلات جدی در دفع ادرار شود. این عارضه معمولاً به علت عواملی مانند ختنه، کریستال‌های ادراری، یا جراحی‌های قبلی رخ می‌دهد. علائمی مانند تکرر ادرار، پخش شدن جریان ادرار، و درد هنگام دفع، از نشانه‌های اصلی آن هستند.
بهترین روش درمان، جراحی مئاتوتومی است که نتایج بسیار خوبی دارد و در بیشتر موارد باعث رفع کامل مشکل می‌شود. مراقبت‌های بعد از جراحی، مانند استفاده از پمادهای روان‌کننده و پیشگیری از تحریک نوک آلت، می‌توانند از عود بیماری جلوگیری کنند. با توجه به اهمیت تشخیص و درمان سریع، مراجعه به پزشک متخصص در صورت بروز علائم ضروری است.
