سیستیت، که به عنوان التهاب مثانه نیز شناخته می‌شود، یکی از مشکلات شایع دستگاه ادراری است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های باکتریایی و عوامل غیرعفونی بروز کند.
این بیماری می‌تواند باعث ناراحتی شدید شود و در صورت عدم درمان مناسب، به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت کلیه منجر شود.
در این مقاله، به بررسی جامع سیستیت، از جمله علل، علائم، عوامل خطر، تشخیص، درمان و روش‌های پیشگیری پرداخته خواهد شد.
علائم سیستیت
علائم سیستیت معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- نیاز مکرر به ادرار
- درد یا سوزش هنگام ادرار
- ادرار کدر یا بدبو
- تب خفیف.
- خون در ادرار (هماچوری)
- احساس درد یا فشار در ناحیه زیر شکم
در صورتی که عفونت مثانه به کلیه‌ها منتقل شود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود. علائم عفونت کلیه شامل تهوع، استفراغ، درد در پشت یا پهلو و لرز است.
علل سیستیت
سیستیت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که به دو دسته عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شوند:
علل عفونی
رایج‌ترین علت سیستیت، عفونت باکتریایی است که معمولاً توسط باکتری Escherichia coli (E. coli) ایجاد می‌شود.
- عفونت‌های بیمارستانی
عفونت‌های مثانه ای که در محیط‌های بیمارستانی رخ می‌دهند، به دلیل مقاومت باکتری‌ها به آنتی بیوتیک‌ها، ممکن است روند درمانی به مراتب دشوارتر داشته باشند.
علل غیرعفونی
- داروها
برخی داروها مانند داروهای شیمی درمانی می‌توانند باعث التهاب مثانه شوند.
- پرتودرمانی
پرتودرمانی در ناحیه لگن می‌تواند منجر به تغییرات التهابی در بافت مثانه شود.
- استفاده طولانی مدت از کاتتر
استفاده مداوم از کاتتر می‌تواند خطر عفونت‌های باکتریایی و آسیب به بافت مثانه را افزایش دهد.
- محصولات بهداشتی
استفاده از محصولات بهداشتی تحریک کننده مانند اسپری‌های بهداشتی شخصی، ژل اسپرم کش و کف حمام ممکن است منجر به واکنش‌های آلرژیک و التهاب مثانه شود.
شیوع سیستیت در زنان
زنان بیشتر از مردان به سیستیت مبتلا می‌شوند. برخی از عوامل موثر در این امر شامل موارد زیر است:
- آناتومی
مجرای ادراری زنان کوتاه‌تر از مردان است و این امر به باکتری‌ها اجازه می‌دهد سریع‌تر به مثانه برسند.
- فعالیت جنسی
فعالیت جنسی می‌تواند باکتری‌ها را به مجرای ادراری منتقل کند.
- بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند خطر عفونت مثانه را افزایش دهد.
- یائسگی
تغییرات هورمونی پس از یائسگی می‌تواند منجر به افزایش خطر عفونت‌های دستگاه ادراری شود.
سیستیت در کودکان
سیستیت در کودکان نیز می‌تواند رخ دهد و علائم و علل مشابهی با بزرگسالان داشته باشد. علائم سیستیت در کودکان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بروز مجدد بی اختیاری ادرار
کودکانی که قبلاً کنترل ادرار داشته اند، ممکن است دوباره دچار بی اختیاری ادرار شوند.
- تب
تب بدون علت مشخص می‌تواند نشانه ای از عفونت دستگاه ادراری باشد.
- تحریک پذیری
کودکان ممکن است تحریک پذیر و بدخلق شوند.
تشخیص سیستیت در کودکان نیاز به آزمایش ادرار و مشاوره با پزشک دارد.
درمان معمولاً شامل مصرف آنتی بیوتیک‌ها و پیگیری دقیق است.
عوامل خطر
عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به سیستیت را افزایش دهند:
در زنان
- فعالیت جنسی
فعالیت جنسی می‌تواند باکتری‌ها را به مجرای ادراری منتقل کند.
- استفاده از دیافراگم
استفاده از دیافراگم با مواد اسپرم کش خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
- بارداری
تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند خطر عفونت مثانه را افزایش دهد.
- یائسگی
تغییرات هورمونی پس از یائسگی می‌تواند منجر به افزایش خطر عفونت‌های دستگاه ادراری شود.
در مردان
بزرگ شدن پروستات می‌تواند باعث انسداد جریان ادرار و افزایش خطر عفونت شود.
عوامل مشترک
- دیابت
افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دارند.
- استفاده از کاتتر
استفاده طولانی مدت از کاتتر خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
- سیستم ایمنی ضعیف
افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند مبتلایان به HIV، بیشتر در معرض عفونت‌های دستگاه ادراری قرار دارند.
تشخیص سیستیت
برای تشخیص سیستیت، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:
- آزمایش ادرار
برای بررسی وجود باکتری، خون یا چرک در ادرار.
- کشت ادرار
برای شناسایی نوع باکتری عامل عفونت.
- تصویربرداری
در موارد خاص، اشعه ایکس یا سونوگرافی برای بررسی علل احتمالی دیگر التهاب مثانه مانند تومورها یا مشکلات ساختاری استفاده می‌شود.
درمان سیستیت
درمان سیستیت به علت آن بستگی دارد:
درمان عفونت باکتریایی
- آنتی بیوتیک‌ها
اولین خط درمان برای سیستیت باکتریایی آنتی بیوتیک‌ها هستند. مدت زمان مصرف آنتی بیوتیک‌ها بستگی به شدت عفونت دارد.- عفونت اولیه: علائم معمولاً در طی چند روز بهبود می‌یابند، اما مصرف کامل داروها برای اطمینان از رفع کامل عفونت ضروری است.
- عفونت مکرر: در صورت عفونت‌های مکرر، ممکن است مصرف طولانی‌تر آنتی بیوتیک‌ها و مشاوره با متخصص اورولوژی لازم باشد.
- عفونت بیمارستانی: ممکن است این نوع عفونت‌ها نیاز به آنتی بیوتیک‌های متفاوت و روش‌های درمانی خاص داشته باشند.
درمان سیستیت بینابینی
- داروها: مصرف داروهای خوراکی یا داروهایی که مستقیماً به مثانه تزریق می‌شوند.
- تحریک عصبی: استفاده از تحریک الکتریکی خفیف برای کاهش درد و تکرر ادرار.
- جراحی: به عنوان آخرین راه حل در صورتی که دیگر روش‌ها مؤثر نباشند.
درمان سیستیت غیرعفونی
- اجتناب از محصولات تحریک کننده: پرهیز از محصولات بهداشتی که ممکن است باعث تحریک مثانه شوند.
- نوشیدن مایعات زیاد: نوشیدن مایعات برای دفع مواد تحریک کننده از مثانه.
پیشگیری از سیستیت
روش‌های پیشگیری از سیستیت شامل موارد زیر است:
- نوشیدن مایعات زیاد
به ویژه آب، برای دفع باکتری‌ها و جلوگیری از عفونت. - ادرار کردن مکرر
جلوگیری از نگه داشتن ادرار برای مدت طولانی. - شتسشو از جلو به عقب پس از اجابت مزاج
برای جلوگیری از انتقال باکتری‌ها از ناحیه مقعد به مجرای ادراری. - حمام کردن
شستشوی روزانه پوست اطراف ناحیه تناسلی با صابون ملایم. - ادرار کردن پس از رابطه جنسی
برای دفع باکتری‌ها از مجرای ادراری. - اجتناب از محصولات بهداشتی تحریک کننده
عدم استفاده از اسپری‌ها و محصولات بهداشتی که ممکن است باعث تحریک مثانه شوند.
جمع بندی
سیستیت یا التهاب مثانه یک بیماری شایع است که می‌تواند ناشی از عفونت باکتریایی، استفاده از کاتتر، داروها یا عوامل دیگر باشد.
علائم این بیماری شامل سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار و درد در ناحیه پایین شکم است. تشخیص سریع و درمان مناسب می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.
با رعایت بهداشت شخصی و انجام اقدامات پیشگیرانه می‌توان خطر ابتلا به سیستیت را کاهش داد.
