شناخت علائم سرطان مثانه بدخیم در مردان و زنان + زمان مراجعه به پزشک

علائم سرطان مثانۀ بدخیم در ابتدا مواردی مثل «خون در ادرار، سوزش و تکرر ادرار» است. در مراحل پیشرفتۀ سرطان، بیمار باتوجه‌به نواحی درگیر شده علائمی مثل «ورم پا، درد کمر و استخوان، ورم و درد شکم و…» را نیز تجربه می‌کند. 

خیلی وقت‌ها بیمار این نشانه‌ها را با علائم مشکلات سادۀ اورولوژی اشتباه می‌گیرد. طبق راهنمای مجلۀ انجمن اورولوژی اروپا (EAU)، «سرطان مثانه جزو ۱۰ سرطان شایع جهان است»؛ بنابراین توصیه می‌کنیم علائم آن را به‌خوبی بشناسید و جدی بگیرید تا در صورت ابتلا، زمان طلایی درمان را از دست ندهید.  

در ادامه همراه ما باشید تا علائم این سرطان، نشانه‌های بیماری در مراحل پیشرفته، عوامل خطر و نکاتی را که باید به پزشک بگویید بررسی کنیم.

درمان بیماری‌های مثانه

مطب مجهز و تخصصی

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی بیماری‌های مثانه

سرطان مثانۀ بدخیم چیست و چرا خطرناک است؟

به‌طور‌کلی «سرطان (تومور بدخیم) یعنی زمانی که رشد، تکثیر و عملکرد سلول‌های بدن تغییر ‌کند و این سلول‌های متفاوت «تهاجمی» باشند؛ یعنی به بافت‌های سالم اطراف نفوذ کنند و به آن‌ها آسیب بزنند.» اگر توده‌ای تهاجمی نباشد، به‌عنوان «تودۀ خوش‌خیم» و غیرسرطانی شناخته می‌شود.

درواقع، اصطلاح «سرطان خوش‌خیم» از نظر علمی یک تناقض محسوب می‌شود. هر سرطانی بدخیم است و توده‌ای که خوش‌خیم باشد اصلاً سرطان نیست.

در مثانه این بیماری اغلب از سلول‌های دیوارۀ داخلی مثانه شروع می‌شود؛ ولی قابل گسترش است. اگر به علائم بی‌‌توجه باشید و سرطان مثانه به‌موقع شناسایی نشود، ممکن است در بدن پخش شود و اعضا و اندام‌های دیگر را هم درگیر کند (مرحلۀ پیشرفته یا به‌اصطلاح متاستاتیک).

اهمیت شناخت علائم سرطان مثانه و مراجعۀ به‌موقع

تشخیص به‌موقع سرطان مثانه به ۲ دلیل مهم است:

1. بیماری با روش‌های درمانی ساده‌تری مدیریت می‌شود؛
2. بیمار شانس بقای بیشتری دارد.

مجلۀ انجمن اورولوژی اروپا (EAU) به نقل از پروفسور آرنولف اِستِنزل (Arnulf Stenzl)، رئیس بخش اورولوژی بیمارستان دانشگاهی توبینگِن آلمان، نوشته است:

«یک بررسی ۵ساله نشان داده است افرادی که در گرید ۱ سرطان مثانه متوجۀ بیماری‌شان شده‌اند شانس بقای بالایی دارند (۸۰%). احتمال بقای این افراد ۲برابر بیمارانی است که در گرید ۳ سرطان به پزشک مراجعه کرده‌اند.»

شناخت علائم این بیماری اولین قدم برای تشخیص و درمان آن است.

نشانه‌های سرطان مثانه

علائم این بیماری در هر فردی متفاوت است و همۀ مبتلایان تمام علائم را – آن هم به یک شدت – تجربه نمی‌کنند.

قبل از اینکه سراغ علائم برویم باید بدانید که تجربۀ این موارد به این معنی نیست که حتماً سرطان گرفته‌اید. ممکن است درگیر بیماری‌‌ ساده‌تری باشید؛ اما باید علائم را جدی بگیرید.

• خون در ادرار (هِماچوری)؛
• درد و سوزش هنگام ادرار؛
• تکرر و فوریت ادرار؛
• نیاز مکرر به ادرار در طول شب.

خون در ادرار؛ مهم‌ترین علامت سرطان مثانه

در اغلب افراد، اولین نشانۀ سرطان مثانه، خون در ادرار یا هِماچوری (Hematuria) است. به همین دلیل توجه به این نشانه و پیگیری آن نقش بسیار مهمی در تشخیص سریع بیماری و کنترل آن دارد. متأسفانه ۲ عامل باعث می‌شود افراد با وجود هماچوری، دیر به پزشک مراجعه کنند:

1. هِماچوری همیشگی نیست: در بسیاری موارد بیمار یک بار در ادرار خود خون می‌بیند و سپس تا مدتی آن را مشاهده نمی‌کند. چنین چیزی نشانۀ بی‌خطر بودن شرایط نیست؛ حتی اگر فقط یک بار ادرار خونی را تجربه کرده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.
2. هِماچوری گاهی قابل‌مشاهده نیست: در برخی موارد، که به آن هماچوری میکروسکوپیک می‌گویند، مقدار خون در ادرار آن‌قدر کم است که فقط با آزمایش قابل‌تشخیص است. این موضوع نشان می‌دهد آزمایش  مرتب چقدر اهمیت دارد.

علائم سرطان مثانۀ بدخیم در زنان و مردان

علائم این بیماری در زنان و مردان یکسان است؛ اما این بیماری در زنان دیرتر تشخیص داده می‌شود. زنان ممکن است نشانۀ مهمی مثل خون در ادرار را با خون‌ریزی ماهانه اشتباه بگیرند و دیر به پزشک مراجعه کنند. 

نشانه‌های سرطان مثانۀ بدخیم در مراحل متاستاتیک

اگر بیماری در مراحل اولیه کنترل نشود، سلول‌های سرطانی از طریق سیستم لنفاوی یا جریان خون به نقاط دیگر بدن منتقل می‌شوند. به این اتفاق «متاستاز» می‌گویند و وقتی اتفاق می‌افتد، یعنی سرطان به مراحل پیشرفته رسیده و به اندام‌ها و دیگر اعضای بدن هم دست‌اندازی کرده است. 

مانند نشانه‌های اولیه، علائم پیشرفتۀ سرطان مثانه نیز به بیماری‌های دیگر شباهت دارد و ممکن است در اثر کم‌‌کاری کلیه، تنگی مجرا، سنگ ادراری و… ایجاد شده باشد. بااین‌حال، بهتر است این علائم را جدی بگیرید تا در صورت ابتلا به سرطان مثانه، سریع درمان را شروع کنید و بیماری کنترل شود.

۱. احساس خستگی 

احساس خستگی یکی دیگر از علائم سرطان مثانه با گرید بالا است و به‌خاطر تغییر در سوخت‌وساز بدن ایجاد می‌شود. درصورتی‌که این خستگی با تنگی نفس یا سرفۀ مزمن همراه باشد، پزشک باید احتمال درگیری ریه‌ها را بررسی کند.

۲. ناتوانی در ادرار کردن

ناتوانی در ادرار یکی دیگر از علائم سرطان مثانۀ بدخیم و پیشرفته است و معمولاً به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:

• ایجاد تومور در خروجی مثانه یا ابتدای پیشاب‌راه؛
• آسیب به اعصاب کنترل‌کنندۀ مثانه.

۳. کاهش وزن ناخواسته

سرطان بدخیم مثانه در مراحل پیشرفته روی سوخت‌وساز بدن تأثیر می‌گذارد. در این مرحله بیمار بدون اینکه رژیم بگیرد یا زیاد فعالیت کند وزن و بافت عضلانی خود را از دست می‌دهد. 

۴. درد در لگن 

درد لگن یکی دیگر از نشانه‌های متاستاز سرطان از مثانه به سایر قسمت‌های لگن است. این درد می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• ایجاد تودۀ سرطانی در استخوان لگن؛
• بزرگ شدن غدد لنفاوی لگنی.

۵. کمردرد (اغلب در یک سمت بدن)

در بیمارانی که سرطان مثانه دارند؛ این علامت می‌تواند به دلایل زیر ایجاد شود:

• انسداد حالب در اثر گسترش سرطان و در نتیجه ورم کلیه (هیدرونِفروز)؛
• درگیری غدد لنفاوی شکمی؛
• متاستاز سرطان به استخوان.

۶. ورم پاها

یکی از مراحل اولیۀ متاستاز درگیر شدن غدد لنفاوی اطراف مثانه است. ازسوی‌دیگر، کانال‌های لنفاوی پا در نهایت به غدد لنفاوی در لگن می‌ریزند. درگیری سیستم لنف لگنی می‌تواند تخلیۀ مایع لنف پا را مختل کند و باعث ورم این اندام شود.

۷. درد و شکنندگی استخوان‌ها

وقتی سرطان به استخوان متاستاز می‌کند ماجرا فقط ایجاد و رشد تومور نیست؛ بلکه می‌تواند بافت استخوان را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث شکنندگی آن شود.

۸. درد و ورم شکم

درد و ورم شکم در سرطان‌های پیشرفته به دلایل متعددی اتفاق می‌افتد:

• آسیت بدخیم (Malignant Ascites) یا تجمع مایع در حفرۀ شکمی؛
• متاستاز سرطان به غدد لنفاوی شکمی و بزرگ شدن‌ آن‌‌ها؛
• متاستاز سرطان مثانه به کبد و ورم‌کردن این عضو (در برخی موارد با «زردی» همراه است).

چه عواملی احتمال ابتلا به سرطان مثانه را بالا می‌برند؟

همه به یک‌اندازه در معرض خطر ابتلا به سرطان بدخیم مثانه نیستند. عوامل متعددی مثل شرایط محیطی، ژنتیک و برخی بیماری‌ها احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.

۱. مصرف توتون و تنباکو 

سیگار و قلیان، مخصوصاً سیگار، شناخته‌شده‌ترین عامل ابتلا به سرطان مثانه‌اند. دود سیگار حاوی مواد سرطان‌زایی مثل آمین‌های آروماتیک و نیتروزآمین‌ها است. این مواد پس از متابولیسم از راه ادرار دفع می‌شوند و مخاط مثانه به‌طور مداوم در معرض آن‌ها قرار می‌گیرد.

۲. پرتودرمانی لگنی

افرادی که قبلاً تحت پرتودرمانی خارجی (EBRT)، براکی‌تراپی (پرتودرمانی داخلی) و ترکیب آن‌ها بوده‌اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان بدخیم مثانه هستند. البته این بیماری فوری به وجود نمی‌آید و شاید سال‌ها بعد فرد را مبتلا کند؛ بنابراین اگر قبلاً پرتودرمانی را تجربه کرده‌‌اید، آزمایش مرتب و پیگیری علائم را جدی بگیرید.

۳. مواجهه با مواد شیمیایی

مواجهۀ شغلی با مواد شیمیایی مثل رنگ‌‌ها، لاستیک، چرم و… یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای سرطان مثانه است. اگر برای مدتی طولانی به چنین شغلی مشغول باشید این خطر به مقدار قابل‌توجهی بیشتر می‌شود.

۴. ژنتیک و سابقۀ خانوادگی

عوامل ژنتیکی خطر ابتلا به سرطان را بالا می‌برند. این موضوع در بستگان درجه یک (مانند والدین، خواهر، برادر و فرزندان) و حتی بستگان درجه دو (مانند پدربزرگ، مادربزرگ، عمو و خاله) دیده می‌شود. 

۵. التهاب و تحریک مزمن مثانه

تحریک مداوم و طولانی‌مدت مثانه می‌تواند باعث ابتلا به سرطان شود. موارد زیر برخی از این عوامل‌اند:

• سابقۀ ابتلا به سنگ مثانه؛
• عفونت‌های ادراری مزمن یا مکرر؛
• استفادۀ طولانی‌مدت از سوند ادراری.

۶. جنسیت

مردان بیشتر از زنان به سرطان مثانه مبتلا می‌شوند؛ اما زنان معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر مراجعه می‌کنند و نرخ بقای پایین‌تری دارند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

بهتر است به‌محض اینکه متوجۀ علائم هشدار تومور مثانه شدید، به پزشک مراجعه کنید. مخصوصا نشانۀ مهمی مثل هماچوری، حتی اگر فقط یک بار اتفاق بیفتد و هیچ دردی نداشته باشد، باید فوری توسط پزشک بررسی شود. به تعویق انداختن مراجعه به پزشک، فرصت تشخیص زودهنگام را از بین می‌برد. 

برای تشخیص علت علائم شما، پزشک ممکن است از روش‌های زیر استفاده کند:

• آزمایش ادرار: برای بررسی وجود خون، سلول غیرعادی یا مولکول‌هایی که نشانی از این سلول‌ها باشند؛
• تصویربرداری: برای بررسی وجود توده، از روش‌هایی مانند سونوگرافی، سی‌تی اوروگرافی (CTU) یا ام‌آر اوروگرافی (MR Urography) استفاده می‌شود. سی‌تی اوروگرافی معمولاً ارجح است چون مسیر کلیه تا مثانه را به‌خوبی بررسی می‌کند. در بیمارانی که نمی‌توانند از مادۀ حاجب یددار استفاده کنند، ام‌آر اوروگرافی جایگزین مناسبی است.
• مشاهده مستقیم و نمونه‌برداری: سیستوسکوپی دقیق‌ترین روش برای تشخیص سرطان مثانه است، زیرا به پزشک اجازه می‌دهد ضایعه را مستقیماً مشاهده کرده و از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) کند.

راهنمای مراجعه به پزشک

قبل از مراجعه به پزشک همۀ علائم را با جزئیات و بدون ترس یا خجالت یادداشت کنید تا در جلسۀ معاینه چیزی را فراموش نکنید. چک‌لیست زیر کمک می‌کند یادداشت جامع و دقیقی آماده کنید.

علاوه‌برآن، بهتر است شخص دیگری همراه شما باشد تا اگر شما چیزی را فراموش کردید یادآوری کند و صحبت‌های پزشک را به‌خاطر بسپارد.

 سخن پایانی | سرطان مثانه شایع اما قابل‌کنترل است

سرطان مثانه از انواع شایع سرطان است؛ اما روش‌های متعددی برای کنترل آن وجود دارد. این بیماری هرچقدر زودتر تشخیص داده شود، با راه‌های ساده‌تری کنترل می‌شود و بیمار شانس بیشتری برای درمان دارد؛ به همین دلیل لازم است علائم سرطان مثانۀ بدخیم را به‌خوبی بشناسید (خون در ادرار؛ سوزش و تکرر ادرار؛ درد استخوان، شکم و لگن و…) و در صورت مشاهدۀ آن‌ها حتماً برای تشخیص علت علائم به پزشک اورولوژیست مراجعه کنید.

سؤالات متداول