تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی بهتر است یا سیستوسکوپی؟

سونوگرافی روشی غیرتهاجمی، ایمن و نسبتاً کم‌هزینه است که می‌تواند نشانه‌های اولیۀ سرطان مثانه را آشکار کند؛ اما محدودیت‌هایی هم دارد. وقتی نتایج سونوگرافی واضح نباشد یا پزشک به وجود ضایعه مشکوک باشد، از سیستوسکوپی استفاده می‌شود. سیستوسکوپی روشی دقیق‌تر از سونوگرافی است که امکان مشاهدۀ مستقیم داخل مثانه را فراهم می‌کند.

در این مقاله تصمیم داریم به شکلی ساده و علمی توضیح دهیم که تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی چگونه انجام می‌شود. همچنین خواهیم گفت که چه زمانی به سیستوسکوپی مثانه یا روش‌های تصویربرداری دیگر نیاز خواهد شد. برای کسب اطلاعات دقیق از مسیر تشخیص سرطان مثانه، پیشنهاد می‌شود که تا انتهای این مطلب با ما همراه شوید.

چرا تشخیص دقیق سرطان مثانه اهمیت دارد؟

سرطان مثانه اغلب با علائمی نگران‌کننده مانند وجود خون در ادرار (هِماچوری یا Hematuria)، تکرر ادرار غیرعادی یا احساس درد و سوزش هنگام دفع ادرار خود را نشان می‌دهد. مواجهه با این نشانه‌ها، گام اولیه برای مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی و شروع فرایند تشخیص است.

هرچه بیماری در مراحل ابتدایی‌تری کشف شود، اقدامات درمانی، مؤثرتر و موفقیت‌آمیزتر خواهند بود. در نتیجه پیش‌آگهی بیمار به‌طور چشمگیری بهبود می‌یابد. تأخیر در تشخیص، می‌تواند منجر به پیشرفت سرطان به لایه‌های عمقی‌تر مثانه یا گسترش آن به سایر نقاط بدن شود که درمان را بسیار دشوارتر و پیچیده‌تر می‌سازد.

پزشکان برای تشخیص سرطان مثانه از چندین روش مختلف استفاده می‌کنند. این روش‌ها عبارت‌اند از: 

• آزمایش‌های ادرار و خون (برای غربالگری و بررسی سلامت کلی)؛
• سونوگرافی (به‌عنوان روش اولیه تصویربرداری غیرتهاجمی)؛
• سیستوسکوپی (به‌عنوان استاندارد طلایی تشخیص سرطان مثانه و امکان نمونه‌برداری هم دارد)؛

هر کدام از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند و انتخاب آن‌ها به وضعیت بالینی بیمار بستگی دارد.

متخصص درمان بیماری‌های مثانه

مطب تخصصی و مجهز

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی بیماری‌های مثانه

تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی

تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی یکی از نخستین و رایج‌ترین مراحل بررسی بیماران مشکوک به تومور مثانه است. در این روش، رادیولوژیست، با استفاده از امواج صوتی و بدون نیاز به جراحی یا ورود ابزار به بدن، شکل و وضعیت مثانه را مشاهده می‌کند.

در فرایند تشخیص سرطان مثانه با سونوگرافی، رادیولوژیست یا سونوگرافیست، پروب سونوگرافی را روی قسمت پایینی شکم حرکت می‌دهد. این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا دیوارۀ مثانه و هرگونه توده یا برآمدگی غیرطبیعی (مانند تومور) را که ممکن است وجود داشته باشد، در مانیتور مشاهده کند. در ادامه به مزایای روش سونوگرافی می‌پردازیم:

• غیرتهاجمی و بدون درد: بدون برش جراحی یا قرار دادن ابزار در بدن انجام می‌شود.
• بدون پرتوهای یونیزان: برخلاف سی‌تی اسکن یا اشعۀ ایکس، در سونوگرافی از اشعه استفاده نمی‌شود.
• در دسترس و مقرون‌به‌صرفه: معمولاً در اکثر مراکز تشخیصی به‌راحتی قابل انجام است و هزینۀ نسبتاً مناسبی دارد.

البته سونوگرافی، محدودیت‌هایی هم دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• وابستگی به مهارت رادیولوژیست: کیفیت تصویر و تفسیر آن به مهارت و تجربه رادیولوژیست بستگی دارد.
• عدم تشخیص توده‌های کوچک: ممکن است تومورهای بسیار کوچک یا ضایعات سطحی و صاف در دیوارۀ مثانه را به‌خوبی نشان ندهد.
• عدم ارزیابی عمق نفوذ: نمی‌تواند به‌طور قطعی عمق نفوذ تومور به لایه‌های مختلف دیوارۀ مثانه را مشخص کند.

دقت سونوگرافی در تشخیص سرطان مثانه (در مراحل اولیه)

دقت سونوگرافی در مراحل اولیه تشخیص سرطان مثانه به اندازه‌ای است که می‌تواند بسیاری از توده‌های قابل‌توجه را شناسایی کند؛ اما در مورد تومورهای کوچک‌تر از 5 میلی‌متر یا ضایعات سطحی، احتمال خطا وجود دارد.

با در نظر گرفتن این محدودیت‌ها، سونوگرافی اغلب به‌عنوان یک ابزار غربالگری اولیه یا یک روش کمکی برای ارزیابی ضایعات مشاهده‌شده در سایر روش‌ها استفاده می‌شود. اگر بیمار نشانۀ خون در ادرار را داشته باشد اما سونوگرافی منفی باشد، اورولوژیست برای اطمینان، روش تکمیلی دیگری مانند سیستوسکوپی را توصیه می‌کند. 

سیستوسکوپی مثانه؛ روش دقیق بررسی داخل مثانه

سیستوسکوپی مثانه بهترین روش تشخیص سرطان مثانه محسوب می‌شود. در این روش، پزشک متخصص اورولوژی از یک ابزار نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین و نور به نام سیستوسکوپ استفاده می‌کند تا مستقیماً داخل مثانه را مشاهده کند. این فرایند معمولاً در یک محیط سرپایی و با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.

سیستوسکوپی به پزشک متخصص اورولوژی اجازه می‌دهد تا دیوارۀ مثانه را به‌صورت مستقیم و با بزرگنمایی بالا ببیند. و درصورت نیاز، از بافت‌های مشکوک نمونه‌برداری کند. زمانی که نتایج سونوگرافی یا سایر روش‌ها قطعی نباشند، سیستوسکوپی به تشخیص دقیق کمک می‌کند و شانس خطا را کاهش می‌دهد.

مراحل انجام سیستوسکوپی

انجام سیستوسکوپی برای سرطان مثانه، فرایندی دقیق و هدفمند است که معمولاً به ترتیب زیر انجام می‌شود:

۱. آماده‌سازی: ابتدا بیمار روی تخت دراز می‌کشد. اورولوژیست برای کاهش هرگونه ناراحتی بیمار، مقداری ژل بی‌حس‌کنندۀ موضعی را حدود ۳۰ دقیقه قبل از انجام سیستوسکوپی در مجرای ادرار تزریق می‌کند. قبل از ورود سیستوسکوپ هم معمولاً ژل‌های دیگری تزریق می‌شود که فرایند سیستوسکوپی روان تر انجام شود و اثر بی‌حسی افزایش یابد.

۲. وارد کردن سیستوسکوپ: متخصص اورولوژی به‌آرامی سیستوسکوپ را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌کند. سیستوسکوپی می‌تواند تحت بی‌هوشی هم انجام شود، به‌ویژه اگر قصد پزشک، درمان یا برداشت نمونه در بیمارستان باشد.

۳. بررسی داخلی مثانه: پزشک مثانه را با مایع (معمولاً آب استریل یا سرم نرمال سالین) پر می‌کند تا دیواره‌های آن کاملاً باز شوند و پوشش داخلی مثانه واضح دیده شود. سپس دیواره‌های داخلی را برای جستجوی هرگونه توده، زخم، تومور یا ناحیه غیرعادی بررسی می‌کند.

۴. نمونه‌برداری (درصورت لزوم): اگر هنگام سیستوسکوپی ضایعۀ مشکوکی مشاهده شود، اورولوژیست می‌تواند از طریق ابزارهای بسیار کوچکی که درون سیستوسکوپ قرار دارند، اقدام به نمونه‌برداری (بیوپسی) کند. این نمونه برای بررسی دقیق‌تر به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.

۵. پایان فرایند: مایع پس از بررسی کامل، تخلیه و سیستوسکوپ خارج می‌شود. کل فرایند سیستوسکوپی معمولاً بین ۱۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد.

بررسی مزایا و محدودیت‌های سیستوسکوپی

به‌طور کلی، سیستوسکوپی مثانه، کمی تهاجمی‌تر از سونوگرافی است؛ اما در تشخیص قطعی تومورها و تعیین نوع آن‌ها نقش کلیدی دارد. معمولاً از این روش، پس از بررسی‌های تصویربرداری انجام می‌شود تا نتیجۀ نهایی و مطمئن به‌دست آید. در ادامه به مزایا و محدودیت‌های سیستوسکوپی اشاره خواهیم کرد.

مزایای روش سیستوسکوپی:

• دقت بالا در تشخیص؛
• امکان مشاهدۀ مستقیم داخل مثانه؛
• ارزیابی موقعیت و ظاهر تومور؛
• قابلیت نمونه‌برداری (بیوپسی)؛
• کمک به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر.

معایب روش سیستوسکوپی: 

• کم‌تهاجمی بودن: نیاز به وارد کردن سیستوسکوپ به بدن دارد.
• خطر عفونت: احتمال عفونت دارد و به‌همین‌دلیل برای همۀ افرادی که سیستوکوپی انجام می‌دهند، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.
• عوارض موقت: ممکن است باعث ناراحتی، سوزش ادرار یا وجود مقدار کمی خون در ادرار به مدت یک یا دو روز شود.
• هزینۀ بالاتر نسبت به سایر روش‌های تشخیص سرطان مثانه: سیستوسکوپی به ابزار تخصصی نیاز دارد و انجام آن نیازمند متخصص اورولوژی است؛ به‌همین‌دلیل هزینۀ بالاتری نسبت به سایر روش‌های تشخیص سرطان مثانه دارد.

تفاوت سونوگرافی و سیستوسکوپی در تشخیص سرطان مثانه

تفاوت اصلی سونوگرافی و سیستوسکوپی در روش انجام، دقت و کاربرد آن‌ها در تشخیص سرطان مثانه است. سونوگرافی روشی غیرتهاجمی و ارزان برای غربالگری اولیه است؛ درحالی‌که سیستوسکوپی روشی کم‌تهاجمی و بسیار دقیق برای مشاهدۀ مستقیم داخل مثانه و نمونه‌برداری (بیوپسی) است. در جدول زیر، تفاوت این دو روش تشخیص سرطان مثانه را به‌صورت کامل بررسی خواهیم کرد:

متخصص درمان بیماری‌های مثانه

مطب تخصصی و مجهز

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی بیماری‌های مثانه

آزمایش‌های تکمیلی برای تشخیص سرطان مثانه (ادرار و خون)

در مراحل اولیۀ بررسی علائم مشکوک به سرطان مثانه، آزمایش‌های ادرار و خون می‌توانند نشانه‌هایی از وجود بیماری یا وضعیت کلی سلامتی فرد را ارائه دهند؛ اما تشخیص نهایی همیشه نیاز به روش‌های تصویربرداری تخصصی (مانند سونوگرافی) و در نهایت، سیستوسکوپی و نمونه‌برداری دارد. در ادامه نقش آن‌ها در تشخیص سرطان مثانه را بررسی خواهیم کرد.

تشخیص سرطان مثانه در آزمایش ادرار

یکی از شایع‌ترین علائم سرطان مثانه، وجود خون در ادرار است. این خون می‌تواند به‌صورت آشکار دیده شود یا فقط زیر میکروسکوپ و در آزمایش ادرار تشخیص داده شود. سیتولوژی ادرار ، آزمایشی تخصصی است که در آن نمونه‌ای از ادرار زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا سلول‌های غیرطبیعی یا سرطانی که از دیوارۀ مثانه جدا شده‌اند، شناسایی شوند. 

سیتولوژی ادرار در تشخیص تومورهای با درجۀ بالا بسیار مفید است؛ زیرا این تومورها بیشتر مستعد ریختن سلول به داخل ادرار هستند. این آزمایش برای تومورهای با درجۀ پایین، دقت کمتری دارد و منفی شدن نتیجۀ سیتولوژی، به‌تنهایی وجود سرطان را رد نمی‌کند.

آزمایش خون برای تشخیص سرطان مثانه

آزمایش خون برای تشخیص سرطان مثانه استفاده نمی‌شود؛ اما نقش مهمی در پایش و تعیین پیش‌آگهی بیماری و سلامت کلی بیمار دارد. در ادامه به فاکتورهایی از آزمایش خون اشاره می‌کنیم که متخصص اورولوژی در هنگام تشخیص سرطان مثانه به آن‌ها توجه می‌کند:

• شمارش کامل خون (CBC): این فاکتور برای بررسی کم‌خونی (که می‌تواند ناشی از خو‌ن‌ریزی مزمن مثانه باشد) و وضعیت پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید به کار می‌رود.
• تست‌های شیمی خون: این تست‌ها برای ارزیابی عملکرد کلیه و کبد به کار می‌روند. سرطان مثانه می‌تواند مجاری ادراری را مسدود کند و به‌همین‌دلیل بررسی عملکرد کلیه (با بررسی سطح کراتینین) اهمیت ویژه‌ای دارد.

علاوه‌براین آزمایش خون می‌تواند برای اندازه‌گیری سطوح نشانگرهای خاصی (مانند برخی پروتئین‌ها یا مارکرهای التهابی) استفاده شود. این آزمایش‌ها و بررسی‌ها هنگام شیمی‌درمانی یا سایر درمان‌ها، برای پایش پاسخ بدن به درمان و عوارض جانبی مفید هستند.

غربالگری و مراحل تشخیص سرطان مثانه

تشخیص سرطان مثانه معمولاً به دنبال بروز علائم اولیه و طی چند مرحله انجام می‌شود. هیچ برنامۀ غربالگری عمومی برای سرطان مثانه وجود ندارد. البته افرادی که در معرض خطر بالایی قرار دارند، باید به علائم خود توجه ویژه داشته باشند. مصرف کنندگان دخانیات و کسانی که در معرض رنگ‌های صنعتی هستند، جزو گروه‌های خطر محسوب می‌شوند. فرایند تشخیص اغلب به شکل زیر است:

۱. بروز علائم: اولین گام معمولاً مشاهدۀ علائمی مانند وجود خون در ادرار (هماچوری)، سوزش یا درد هنگام ادرار و تکرر ادرار است.

۲. سونوگرافی یا سی‌تی اسکن: پس از مشاهدۀ علائم، اورولوژیست ممکن است برای بررسی وضعیت کلیه‌ها، مثانه و سایر اندام‌های لگنی، سونوگرافی یا سی‌تی اسکن را تجویز کند. این روش‌ها به شناسایی توده‌های بزرگ و برجسته در مثانه کمک می‌کنند.

۳. آزمایش‌های تکمیلی: در این مرحله، آزمایش‌های ادرار (به‌ویژه سیتولوژی ادرار) و آزمایش‌های خون برای بررسی وجود سلول‌های غیرطبیعی و ارزیابی سلامت کلی فرد انجام می‌شود.

۴. سیستوسکوپی: اگر نتایج مراحل قبلی به سرطان مثانه مشکوک باشند، سیستوسکوپی به عنوان روش استاندارد طلایی انجام می‌شود. در این روش، اورولوژیست با مشاهدۀ مستقیم داخل مثانه، هرگونه توده یا ناهنجاری را بررسی و برای تشخیص قطعی، از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) می‌کند. بیوپسی، تنها راه تأیید قطعی وجود سلول‌های سرطانی است.

پروگنوز (Prognosis) یا پیش‌آگهی سرطان مثانه پس از تشخیص

پیش‌آگهی سرطان مثانه به مرحله و عمق درگیری تومور بستگی دارد. در مراحل اولیه که تومور هنوز به عضلۀ مثانه نفوذ نکرده، شانس درمان موفق بسیار بالا است. در مراحل پیشرفته‌تر، نیاز به درمان‌های ترکیبی (جراحی، شیمی‌درمانی یا ایمنی‌درمانی) وجود دارد. تشخیص زودهنگام با سونوگرافی و سیستوسکوپی می‌تواند نقش حیاتی در بهبود پیش‌آگهی و افزایش طول عمر بیمار داشته باشد.

متخصص درمان بیماری‌های مثانه

مطب تخصصی و مجهز

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی بیماری‌های مثانه

هزینۀ سیستوسکوپی مثانه

سیستوسکوپی با وجود دقت و اهمیت بالا، مانند هر روش درمانی دیگر، هزینه و عوارض جانبی خاص خود را دارد که بیمار باید از آن‌ها مطلع باشد. هزینۀ سیستوسکوپی مثانه به عوامل متعددی مانند نوع سیستوسکوپی، نوع بیمارستان یا کلینیک (دولتی، خصوصی یا تخصصی)، پوشش بیمه‌ای و دستمزد پزشک بستگی دارد. 

منظور از نوع سیستوسکوپی این است که این روش با بی‌حسی موضعی، آرام‌بخش یا بیهوشی عمومی انجام شود که هرکدام هزینۀ متفاوتی دارند. از طرفی انجام نمونه‌برداری هم به هزینۀ کلی می‌افزاید.

جمع‌بندی

سونوگرافی یکی از اولین و ساده‌ترین روش‌ها برای بررسی مثانه و تشخیص اولیۀ توده‌های مشکوک است. البته برای اطمینان از تشخیص و تعیین نوع ضایعه، انجام سیستوسکوپی و آزمایش‌های تکمیلی ادرار و خون، ضروری است. ترکیب این روش‌ها به متخصص اورولوژی کمک می‌کند تا سرطان مثانه را در مراحل ابتدایی شناسایی کند و بهترین تصمیم درمانی را بگیرد.

تشخیص سرطان مثانه در مراحل اولیه، شانس درمان موفقیت‌آمیز را به‌شدت بالا می‌برد؛ ازاین‌رو درصورتی‌که افراد با علائمی مثل خون در ادرار، تکرر ادرار غیرعادی یا احساس سوزش در هنگام دفع ادرار مواجه شوند، مراجعه به اورولوژیست و انجام بررسی‌های لازم، بهترین راه برای اطمینان از سلامتی آن‌ها است.

سوالات متداول