تاثیر وازکتومی بر پروستات؛ هر آنچه باید بدانید

طبق گایدلاین وازکتومی انجمن اورولوژی آمریکا، انجام وازکتومی (Vasectomy) مردان را در معرض افزایش قابل‌توجهی در خطر سرطان پروستات قرار نمی‌دهد. بررسی‌ها و متاآنالیزهای اخیر نیز غالباً ارتباط معناداری بین وازکتومی و سرطان پروستات (به‌خصوص انواع تهاجمی یا کشنده) پیدا نکرده‌اند؛ اگر هم ارتباط خفیفی گزارش شده، معمولاً از نظر بالینی ناچیز تلقی شده است. برای همین خیلی‌ها می‌پرسند: تاثیر وازکتومی بر پروستات دقیقاً چیست؟

در این مقاله تصمیم داریم در مورد تاثیر وازکتومی بر پروستات حرف بزنیم و به‌صورت علمی و شفاف توضیح دهیم که آیا وازکتومی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را بالا ببرید یا نه. اگر در این زمینه کنجکاو هستید و دنبال جوابی قانع‌کننده و تخصصی هستید، مطالعۀ این مقاله برایتان مفید خواهد بود.

نوبت‌دهی وازکتومی در مشهد

بالاترین میزان رضایتمندی

بهترین تجهیزات و هزینه

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

وازکتومی چیست؟ تعریف و توضیح وازکتومی و شیوۀ انجام آن

وازکتومی عملی است که برای پیشگیری دائمی از باروری آقایان انجام می‌شود. بر اساس پژوهش‌ها، اثربخشی آن بیش از ۹۹ درصد است؛ به همین دلیل، در حال حاضر عمل بستن لوله‌های وابَران یا وازدِفران (Vas deferens)، کارآمدترین تکنیک پیشگیری از بارداری است.

در این عمل، ابتدا اورولوژیست سوزن بی‌حسی را به بخش جلویی کیسۀ بیضه تزریق می‌کند تا بیمار هنگام عمل، دردی احساس نکند. در گام بعدی، جراح با استفاده از ابراز خاصی، سوراخ کوچکی روی کیسۀ بیضه ایجاد می‌کند تا به لوله‌های وابران اسپرم دسترسی پیدا کند. این لوله‌ها، مسیر انتقال اسپرم‌ها از بیضه‌ها به مجرای ادرار و سپس خروج آن‌ها به همراه مایع منی است. وقتی امکان دسترسی به لوله‌های وابران فراهم شد، این لوله‌ها از بیضه خارج می‌شوند تا از وسط، قطع شوند. سپس پزشک، دو طرف لوله‌ها را گره می‌زند و در پایان، لوله‌های وازدفران را به درون کیسۀ بیضه برمی‌گرداند. 

دقت داشته باشید که پس از پایان کار، سوراخ کوچکی که روی کیسۀ بیضه ایجاد شده بود، بخیه نمی‌شود تا مایعات و خون ناشی از عمل از بیضه خارج شود. این سوراخ، خودبه‌خود چند روز بعد بسته می‌شود. در صورت تمایل به کسب اطلاعات دقیق‌تر و کامل‌تر دربارۀ عمل وازکتومی می‌توانید مقالۀ وازکتومی چیست را مطالعه کنید.

عوارض احتمالی وازکتومی؛ بررسی عوارض وازکتومی در مردان

وازکتومی مزایای مختلفی دارد؛ از جمله دورۀ نقاهت کوتاه، انجام عمل در کمتر از 30 دقیقه، بستری نشدن در بیمارستان، امکان انجام عمل در مطب پزشک و اثربخشی بالا در پیشگیری از بارداری. با‌این‌حال، این جراخی مانند هر روش دیگری می‌تواند عوارضی هم به همراه داشته باشد. در ادامه به مهم‌ترین عوارض وازکتومی در مردان می‌پردازیم.

عوارض وازکتومی در کوتاه‌مدت

وازکتومی می‌تواند عوارض کوتاه‌مدتی داشته باشد که معمولاً ظرف چند روز تا چند هفته پس از جراحی، برطرف می‌شوند. این عوارض عبارت‌اند از:

1. درد خفیف تا متوسط در کیسۀ بیضه، کشالۀ ران یا شکم که طی چند روز بعد از عمل کاهش پیدا می‌کند. 
2. تورم و کبودی در ناحیۀ عمل که با استفاده از کمپرس سرد و پوشیدن لباس زیر حمایتی (بیضه‌بند) کمتر می‌شود.
3. خون‌ریزی خفیف از محل برش یا تجمع خون زیر پوست کیسۀ بیضه که معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود.
4. عفونت در محل جراحی که عارضه‌ای نادر است.
5. وجود مقدار کمی خون در مایع منی که معمولاً بی‌ضرر است و به‌علت خون‌ریزی جزئی داخلی ناشی از جراحی رخ می‌دهد و معمولاً خودبه‌خود رفع می‌شود.

عوارض وازکتومی در درازمدت

بعضی از عوارض وازکتومی، پیامدهای بلندمدت هستند. در ادامه چند مورد از این عوارض را بیان و بررسی می‌کنیم:

1. سندرم درد مزمن پس از وازکتومی (PVPS): یکی از شناخته‌شده‌ترین عوارض جراحی وازکتومی، سندرم درد مزمن بیضه است. این عارضه باعث درد در یک یا هر دو بیضه یا کیسۀ بیضه می‌شود. این درد که یکی از عوارض این جراحی است، بیش از ۳ ماه پس از عمل ادامه می‌یابد. بر اساس آمار، بین 1 تا 2 درصد از آقایان این مشکل را تجربه می‌کنند.
2. گرانولوم اسپرم (Sperm Granuloma): گرانولوم اسپرم، توده‌های کوچکی هستند که در اثر نشت اسپرم از انتهای بریده‌شدۀ مجرای وابران تشکیل می‌شوند. این توده‌ها معمولاً علامتی ندارند، اما گاهی دردناک می‌شوند و ممکن است به درمان نیاز داشته باشند.
3. آزواسپرمی دائمی (عدم وجود اسپرم در مایع منی): هدف وازکتومی این است که اسپرم از مایع منی حذف شود تا باروری مرد متوقف شود. گاهی مواقع آزواسپرمی دائمی رخ می‌دهد و شخص با عمل بازگشت وازکتومی هم نمی‌تواند باروری خود را بازیابد. 

ارتباط وازکتومی با بیماری‌های پروستات؛ بررسی تاثیر وازکتومی بر پروستات

پروستات غده‌ای مهم در دستگاه تناسلی مردان است که در تولید مایع منی نقش اساسی دارد. این غده، به اندازۀ یک گردو است و دقیقاً زیر مثانه و جلوی راست‌روده قرار گرفته است. مجرای ادرار از میان این غده عبور می‌کند. تولید مایع منی، تغذیه و محافظت از اسپرم‌ها، کمک به انزال با منقبض شدن و کنترل جریان انزال، ازجمله وظایفی است که غدۀ پروستات انجام می‌دهد. 

نقش غدۀ پروستات در تولید مایع منی، تولید مایعی شیری‌رنگ است که بخش عمده‌ای از حجم مایع منی را تشکیل می‌دهد. این مایع حاوی ترکیباتی مانند سیترات و آنزیم‌هایی از جمله آنتی‌ژن اختصاصی پروستات است که به تغذیه، حرکت و بقای اسپرم‌ها کمک می‌کند.

یکی از پرسش‌های پرتکراری که افراد دربارۀ وازکتومی مطرح می‌کنند این است که تاثیر وازکتومی بر پروستات چیست؟ آیا رابطه‌ای بین عمل وازکتومی و سرطان پروستات وجود دارد؟ آیا با عمل بستن لوله‌های وابران، اختلالی در عملکرد پروستات ایجاد می‌شود؟

همان‌‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم، وازکتومی فقط مسیر ورود اسپرم به مایع منی را مسدود می‌کند و هیچ تأثیری بر میل جنسی، تولید هورمون‌های مردانه، حجم یا ظاهر مایع منی ندارد. در واقع عمل وازکتومی، تأثیری بر غدۀ پروستات ندارد و احتمال ابتلا به سرطان پروستات در کسانی که وازکتومی انجام داده‌اند، با کسانی که این عمل را انجام نداده‌اند، برابر است.

در حال حاضر هیچ شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد وازکتومی باعث بزرگی خوش‌خیم پروستات (BPH) یا پروستاتیت می‌شود یا خطر ابتلا به این بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. مکانیسم عمل وازکتومی فقط بر لوله‌های وابران اثر می‌گذارد و ارتباطی با فرایند‌های ایجاد این بیماری‌ها ندارد. بنابراین، بر اساس شواهد فعلی، اگر هم ارتباطی وجود داشته باشید، تاثیر وازکتومی بر پروستات بسیار ناچیز و از نظر بالینی بی‌اهمیت است.

آیا وازکتومی خطر سرطان را افزایش می‌دهد؟ با نگاهی به مطالعات و یافته‌های علمی

در سال 2017، گروهی از پژوهشگران از جمله متخصصان دپارتمان اورولوژی کلینیک مایو و بیمارستان پرنسس مارگارت در تورنتو، یک متاآنالیز جامع در مورد تاثیر وازکتومی بر پروستات منتشر کردند. این بررسی که داده‌های مربوط به حدود ۱۴.۷ میلیون مرد را شامل می‌شد و در در مجلهٔ JAMA Internal Medicine چاپ شد، نشان داد ارتباط معناداری بین وازکتومی و افزایش خطر سرطان پروستات وجود ندارد.

در سال 2022 نیز، متاآنالیز بزرگ دیگری با داده‌های بیش از ۱۶.۹ میلیون نفر از ۳۷ مطالعه منتشر شد. این پژوهش از ژورنال European Urology Open Science نشان داد که میان وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات، به‌ویژه نوع موضعی یا با درجه پایین، یک ارتباط آماری خفیف وجود دارد. با‌این‌حال، وقتی مطالعاتی با طراحی قوی‌تر و تنظیم‌شده بر اساس غربالگری PSA بررسی شدند، این ارتباط تقریباً از بین رفت.

به‌طور کلی، تاکنون هیچ مدرک علمی قطعی وجود ندارد که نشان دهد وازکتومی به‌طور قابل‌توجهی خطر سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. برخی از نویسندگان پژوهش‌ها توصیه می‌کنند که افرادی که قصد انجام وازکتومی دارند، بهتر است قبل از انجام این عمل، در مورد خطر احتمالی سرطان پروستات با پزشک خود صحبت کنند و پرسش‌ها و ابهام‌های خود را مطرح کنند تا متخصص اورولوژی به آن‌ها پاسخ دهد.

تأثیر عمل برگشت وازکتومی بر ابتلا به سرطان پروستات

عمل برگشت وازکتومی یا وازووازوستومی (Vasovasostomy)، عملی است که در آن، لوله‌های وابران که در عمل وازکتومی قطع شده بودند، دوباره با نخ‌های جراحی بسیار ظریف، به هم متصل شوند. هدف این عمل، باز کردن مسیر ورود اسپرم به مایع منی و بازگرداندن دوبارۀ توان باروری در مردان است.

پرسش رایج این است که آیا برگشت وازکتومی می‌تواند بر خطر ابتلا به سرطان پروستات تأثیر بگذارد؟

در سال ۲۰۱۸، گروهی از متخصصان عرصۀ اورولوژی، ۶۸۴,۶۶۰ مردی را که پیش‌تر وازکتومی کرده بودند و ۹,۷۴۵ مردی که تجربۀ برگشت وازکتومی داشتند را مورد بررسی قرار دادند تا اثر وازکتومی معکوس یا برگشت وازکتومی بر سرطان پروستات را بفهمند. این متاآنالیز در ژورنال Journal of Urology نشان داد خطر ابتلا به سرطان پروستات در این دو گروه تفاوت قابل‌توجهی ندارد.

همان‌طور که ارتباط محکمی بین وازکتومی و ابتلا به سرطان پروستات ثابت نشده، شواهدی هم وجود ندارد که برگشت وازکتومی خطر این سرطان را کاهش یا افزایش دهد.

عوامل خطرساز شناخته‌شده در سرطان پروستات چیست؟

سرطان پروستات یکی از کشنده‌ترین سرطان‌ها است و در آمریکا، بعد از سرطان ریه، رتبۀ دوم را از نظر کشنده بودن به خودش اختصاص داده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری، تشخیص زودهنگام و درمان سرطان پروستات، شناسایی عوامل خطرساز است.

در این بخش از مقاله تصمیم داریم عوامل خطر سرطان پروستات را بیان کنیم و به‌صورت مختصر و مفید به معرفی هر کدام از این عوامل بپردازیم:

1. سن

خطر ابتلا به سرطان پروستات به‌شدت با افزایش سن بالا می‌رود. این سرطان به‌ندرت در مردان زیر ۴۰ سال دیده می‌شود، اما پس از ۵۰ سالگی شیوع آن به سرعت افزایش می‌یابد. تقریباً ۶۰٪ از موارد سرطان پروستات در مردان بالای ۶۵ سال تشخیص داده می‌شود.

2. سابقۀ خانوادگی و ژنتیک

داشتن پدر، برادر یا پسری که در سنین پایین (به‌خصوص زیر ۶۵ سال) به سرطان پروستات مبتلا شده‌اند، خطر ابتلا به این بیماری را در فرد افزایش می‌دهد. هرچه تعداد خویشاوندان درجه‌یک مبتلا بیشتر باشد، این خطر بالاتر می‌رود. در واقع عامل ژنتیک، یکی از مهم‌ترین عوامل شناخته‌شده در ابتلا به سرطان پروستات محسوب می‌شود.

3. نژاد

مردان آفریقایی‌تبار (به ویژه آفریقایی-آمریکایی‌ها) در مقایسه با مردان سفیدپوست، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. علاوه بر این، سرطان در این گروه اغلب در سنین پایین‌تر آغاز می‌شود و تهاجمی‌تر است. طبق بررسی‌ها، مردان آسیایی و بومیان آمریکا کمترین میزان خطر را دارند. 

4. رژیم غذایی و سبک زندگی

رژیم غذایی پرچرب، اضافه‌وزن، کم‌تحرکی و مصرف زیاد گوشت قرمز یا لبنیات پرچرب، چند مورد از عواملی هستند که می‌توانند در ابتلا به سرطان پروستات نقش داشته باشند.

5. عوامل هورمونی

هورمون تستوسترون و دی‌هیدروتستوسترون (DHT) ممکن است در رشد این سرطان نقش داشته باشند. مردانی با سطوح بالاتر این هورمون‌ها ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.

6. عفونت‌ها و التهاب مزمن

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که التهاب مزمن پروستات (پروستاتیت) می‌تواند زمینه‌ساز تغییرات سلولی و در نتیجه ابتلا به سرطان شود. همچنین تحقیقاتی در مورد ارتباط احتمالی برخی عفونت‌های مقاربتی (مانند سوزاک، کلامیدیا و HPV) با افزایش خطر سرطان پروستات در حال انجام است، اما شواهد هنوز قطعی نیستند.

7. عوامل محیطی و شغلی

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض برخی مواد شیمیایی (مانند کادمیوم و آرسنیک) در محیط‌های کاری ممکن است با افزایش خطر سرطان پروستات مرتبط باشد. همچنین احتمال ابتلا به سرطان پروستات در کشاورزان و کارگرانی که به‌طور مداوم در معرض انواع خاصی از آفت‌کش‌ها، حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها قرار می‌گیرند، بیشتر است. 

جمع‌بندی

در این مقاله بررسی کردیم که تاثیر وازکتومی بر پروستات چیست و آیا این عمل می‌تواند خطر سرطان پروستات را افزایش دهد یا نه. بر اساس شواهد علمی، وازکتومی فقط مسیر عبور اسپرم به مایع منی را مسدود می‌کند و تأثیری بر عملکرد پروستات، میل جنسی یا هورمون‌های مردانه ندارد. مطالعات نشان نمی‌دهند که این جراحی خطر سرطان پروستات یا دیگر بیماری‌های پروستات را به طور معنادار بالا ببرد.

با‌این‌حال، برای حفظ سلامت پروستات، صرف‌نظر از انجام وازکتومی، رعایت توصیه‌های کلی مثل تغذیۀ سالم، فعالیت بدنی و انجام غربالگری‌های دوره‌ای با نظر پزشک ضروری است. اگر دربارۀ وازکتومی یا سلامت پروستات پرسشی دارید، مشاوره با متخصص اورولوژی بهترین راه برای تصمیم‌گیری آگاهانه است.

امیدواریم نکات این مقاله به افزایش آگاهی شما در مورد غدۀ پروستات و ارتباط آن با وازکتومی کمک کرده باشد.

سؤالات متداول