یکی از انواع زائده‌هایی که ممکن است در ناحیۀ دهان ظاهر شوند، زگیل‌های دهانی هستند که در نتیجۀ عفونت ناشی از ویروس HPV بروز پیدا می‌کنند. این زگیل‌ها که معمولاً بر اثر رابطۀ جنسی دهانی ایجاد می‌شوند، در بسیاری از موارد به‌طور طبیعی توسط سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند؛ اما گاهی به دلایل مختلف این اتفاق نمی‌افتد. بااینحال، جای نگرانی نیست. خوشبختانه راه های درمان زگیل تناسلی دهان بسیار متعدد است.
اگر متوجه زائده‌هایی در دهان خود شده‌اید و نمی‌دانید که زگیل HPV دهانی هستند یا آفت ساده، این مقاله برای شما است. در ادامه، ابتدا به بررسی علائم زگیل دهانی و تفاوت آن با آفت می‌پردازیم و سپس راه های درمان زگیل تناسلی دهان را معرفی خواهیم کرد.
متخصص اورولوژی
مطب مجهز و به روز
لیزر و کرایوتراپی
23 سال سابقه درمان
تشخیص زگیل تناسلی دهان
زائده‌هایی که در دهان ظاهر می‌شوند، معمولاً انواع مختلفی دارند؛ از آفت و تب‌خال گرفته تا زائده‌های ناشی از ویروس HPV. زگیل‌های دهانی که در اثر درگیری بدن با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) رخ می‌دهد، در واقع برجستگی‌های کوچک و اغلب بدون دردی هستند که در دهان، حلق و روی زبان ظاهر می‌شوند.
زگیل HPV دهانی (Oral warts) معمولاً خارش و سوزش ندارد و مثل آفت یا تب‌خال با التهاب یا زخم‌های باز هم همراه نیست. به همین دلیل برخی افراد تا مدت‌ها متوجه وجود زگیل در دهان خود نمی‌شوند. بااینحال، اگر زائده‌ای در دهان خود مشاهده کردید که بیش از دو هفته در دهانتان باقی‌مانده، از بین نرفته و حتی گسترش پیدا کرده است، باید به پزشک مراجعه کنید.
نکته مهم این است که تشخیص زگیل دهانی از طریق معاینۀ ظاهری امکان‌پذیر نیست، البته در مواردی ممکن است یک پزشک باتجربه بتواند تشخیص اولیه بدهد؛ اما برای تشخیص قطعی باید از روش‌های آزمایشگاهی استفاده کرد. آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)، دقیق‌ترین روش برای تشخیص عفونت HPV در دهان است. در این آزمایش، نمونه‌ای کوچک از بافت زائدۀ دهانی برداشته می‌شود و با بررسی DNA آن، ویروس و حتی نوع آن مشخص خواهد شد.
تفاوت آفت و زگیل دهانی
اگرچه آفت دهانی و زگیل HPV دهانی هر دو از زائده‌های دهانی هستند اما تفاوت‌هایی هم به لحاظ شکل، علت، محل بروز و میزان درد دارند که همین باعث تمایز آن‌ها می‌شود. در ادامه تفاوت آفت و زگیل دهانی را بررسی خواهیم کرد:
- علت: آفت دهانی معمولاً علت مشخصی ندارد اما عواملی مانند استرس، حساسیت غذایی، زخم در بافت دهان یا کمبود ویتامین‌ها باعث ظهور آن می‌شود. در مقابل، زگیل دهانی در اثر عفونت ناشی از ویروس HPV رخ می‌دهد و از طریق رابطۀ جنسی دهانی از فرد بیمار به فرد سالم منتقل می‌شود.
- ظاهر و شکل: آفت‌ها معمولاً زخم‌های دایره‌ای شکلی هستند که مرکز آن‌ها سفید یا زرد و دور آن‌ها قرمز است. این در حالی است که زگیل‌های HPV دهانی بیشتر به شکل برجستگی‌های نرم و اغلب همرنگ مخاط دهان هستند. از جمله مهم‌ترین علائم زگیل دهان می‌توان به سطح صاف یا کمی گل‌کلمی شکل آن‌ها اشاره کرد.
- احساس درد: آفت‌ها دردناک هستند و هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن باعث ناراحتی فرد می‌شوند. زگیل‌های دهانی در اغلب موارد هیچ دردی ندارند؛ اما برخی افراد ممکن است احساس ناراحتی یا خارش خفیف داشته باشند.
- محل بروز: هر دوی این زائده‌ها ممکن است در نواحی مختلف دهان مانند زبان، لثه، گونه یا سقف دهان دیده شوند؛ اما آفت بیشتر در نقاطی ظاهر می‌شود که تحریک شده‌اند یا آسیب دیده‌اند.
| آفت دهانی | زگیل HPV دهانی | تفاوت‌ها |
| علت دقیق مشخص نیست؛ عوامل مؤثر: استرس، حساسیت غذایی، زخم یا کمبود ویتامین‌ها | عفونت ناشی از ویروس HPV؛ انتقال از طریق رابطۀ جنسی دهانی | علت بروز |
| زخم دایره‌ای یا بیضی، سفید یا زرد با حاشیۀ قرمز | برجستگی نرم، همرنگ مخاط؛ گاهی با سطح گل‌کلمی شکل | ظاهر و شکل |
| دردناک؛ به‌ویژه هنگام غذا خوردن یا صحبت کردن | اغلب بدون درد | میزان درد |
| معمولاً در نقاط تحریک‌شده یا زخمی داخل دهان (زبان، لثه، گونه، لب، سقف دهان) | در تمام نقاط دهان ممکن است ظاهر شود | محل بروز |
راه های درمان زگیل تناسلی دهان
درمان زگیل دهانی بسته به محل زائده، شدت علائم و وضعیت سیستم ایمنی بدن فرد بیمار به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. از جملۀ این روش‌ها می‌توان به استفاده از داروهای ضد ویروسی خوراکی، داروهای موضعی و درمان‌های تخصصی‌تر مثل جراحی زگیل دهانی اشاره کرد که امروزه به روش‌های کرایوتراپی و لیزر CO2 انجام می‌شوند.
اینکه کدام روش برای درمان استفاده شود، کاملاً به نظر پزشک متخصص و شرایط فردی هر بیمار بستگی دارد. نکتۀ مهم این است که هیچ‌یک از این روش‌ها ویروس را به‌طور کامل از بدن حذف نمی‌کنند، اما می‌توانند به کنترل علائم و کاهش احتمال عود دوبارۀ آن کمک کنند.
داروهای خوراکی، موضعی یا سیستمیک برای زگیل HPV دهانی
درمان دارویی HPV دهان یکی از راه های درمان زگیل تناسلی دهان است. در این راستا پزشک ممکن است از داروهای مختلفی استفاده کند که ما سعی می‌کنیم در ادامه به همۀ آن‌ها اشاره کنیم:
۱. برخی پزشکان در شرایط خاص ممکن است برای بهبود وضعیت عمومی بدن یا کاهش التهاب‌ها، داروهای تقویت‌کنندۀ سیستم ایمنی یا ترکیبات ضدالتهاب تجویز کنند. البته این داروها معمولاً تأثیر مستقیم و اثبات‌شده‌ای در از بین بردن ویروس HPV یا زگیل ندارند و نقش آن‌ها بیشتر حمایتی است.
۲. در مواردی هم پزشک داروی اینترفرون آلفا-۲بی را به ناحیۀ درگیر تزریق می‌کند تا از گسترش زگیل‌ها و آسیب به بافت‌های سالم مجاور جلوگیری کند. البته از این دارو به‌ندرت در ناحیۀ دهان استفاده می‌شود.
پودوفیلین (Podophyllin) یا ایمیکیمود (Imiquimod) دستۀ دیگری از داروها هستند که اغلب برای استفادۀ موضعی و درمان زگیل‌های نواحی تناسلی تجویز می‌شوند. نکتۀ مهم این است که از این داروها به‌هیچ‌وجه نباید برای درمان زگیل دهانی استفاده شود.
هشدار مهم:
برخی داروهای موضعی که برای زگیل‌های پوستی یا ناحیۀ تناسلی استفاده می‌شوند، مناسب مخاط دهان نیستند. برای مثال، پودوفیلین برای استفاده روی پوست طراحی شده و نباید روی مخاط دهان به‌کار رود؛ بلع یا تماس با مخاط خطرناک است. در مورد ایمیکیمود هم کاربرد در دهان محدود است و باید تنها زیر نظر متخصص و با احتیاط انجام شود.
لیزر و کرایوتراپی؛ درمان‌های کلینیکی مؤثر
داروهایی که در قسمت قبل معرفی کردیم، معمولاً با هدف جلوگیری از گسترش زگیل‌ها و کنترل عفونت ویروسی تجویز می‌شوند و تأثیری بر حذف زگیل‌های موجود ندارند. یکی از راه های درمان زگیل تناسلی دهان و در واقع حذف آن‌ها، لیزر و کرایو درمانی است که در ادامه دربارۀ آن‌ها توضیح می‌دهیم:
- کرایوتراپی (Cryotherapy): در این روش از نیتروژن مایع برای منجمد کردن و حذف زگیل‌های دهانی استفاده می‌شود. این روش غیرتهاجمی است، اما ممکن است برای اثربخشی کامل نیاز به تکرار جلسات درمانی داشته باشد.
- درمان زگیل دهانی با لیزر (Laser therapy): یکی از بهترین و دقیق‌ترین روش‌های حذف زگیل‌های دهانی، لیزر CO2 است. در این روش، زائده‌ها با لیزر سوزانده می‌شوند. از مزایای این روش می‌توان به دقت بالا و اثربخشی سریع آن اشاره کرد.
| روش | مکانیزم اجرا | درد و نقاهت | مزایا | محدودیت‌ها |
| کرایوتراپی | انجماد با نیتروژن مایع | درد خفیف، بدون نیاز به بستری | کم تهاجمی و سرپایی | ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد |
| لیزر CO2 | سوزاندن بافت زگیل با لیزر | درد کم، نقاهت کوتاه | کم تهاجمی، دقیق، سریع و مؤثر | هزینۀ بالاتر، نیاز به تجهیزات تخصصی |
مراقبت‌های پس از درمان و راه‌های پیشگیری
پس از آشنایی با راه های درمان زگیل تناسلی دهان، وقت آن است که با اقدامات پس از درمان و راه‌های پیشگیری آشنا شوید. مراقبت صحیح و اصلاح سبک زندگی، اهمیت بسیار زیادی به لحاظ جلوگیری از بروز دوبارۀ زائده‌ها و پیشرفت عفونت ویروسی دارند. در ادامه به شما خواهیم گفت که چه کارهایی باید پس از درمان زگیل‌های دهانی انجام دهید.
تقویت سیستم ایمنی برای کنترل زگیل
صرف‌نظر از راه های درمان زگیل تناسلی دهان، سیستم ایمنی بدن هم نقش مهمی در از بین بردن عفونت HPV دارد. طبق پژوهش‌های انجام شده، حدود ۹۰ درصد از عفونت‌های HPV، طی ۲ سال کامل از بین می‌روند و البته این به شرطی است که سیستم ایمنی شما قوی باشد. برای تقویت سیستم ایمنی بدن به نکات زیر توجه کنید:
- سعی کنید در رژیم غذایی‌تان به‌اندازۀ کافی از ویتامین C و ویتامین‌های گروه B استفاده کنید که معمولاً در میوه‌ها و سبزیجات یافت می‌شوند.
- یکی از مواردی که تأثیر زیادی در تقویت سیستم ایمنی دارد، داشتن خواب کافی است. شما باید ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید.
- عامل مهم دیگر، مدیریت سطح استرس در بدن است. از بهترین کارهایی که موجب کاهش سطح استرس در بدن می‌شوند، می‌توان به ورزش کردن و مدیتیشن اشاره کرد.
واکسن hpv
یکی از اثربخش‌ترین راه‌های پیشگیری از اچ‌پی‌وی و زگیل، تزریق واکسن گارداسیل قبل از شروع فعالیت‌های جنسی است. این واکسن معمولاً سه دوز دارد و طی یک بازۀ زمانی 6 ماهه تزیرق می‌شود.
تغذیه و پرهیزهای ضروری
رژیم غذایی شما در طول درمان و حتی پس از حذف زگیل‌های دهانی باید کاملاً متعادل باشد و همه گروه‌های غذایی را شامل شود. بر این اساس توصیه می‌کنیم:
- از میوه‌ها، سبزیجات و خوراکی‌هایی که دارای آنتی‌اکسیدان و فیبر هستند، استفاده کنید.
- از دخانیات و الکل استفاده نکنید.
- پروتئین به‌اندازۀ کافی مصرف کنید.
در کنار همه این موارد سعی کنید مصرف خوراکی‌های شیرین، چرب و شور را کاهش دهید تا سیستم ایمنی بدن کمتر درگیر مشکلات دیگر شود.
مراقبت پس از لیزر یا کرایو
همان‌طور که قبلاً گفتیم، لیزر و کرایوتراپی از راه های درمان زگیل تناسلی دهان هستند، حال اگر از این روش‌ها استفاده کردید، باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- حفظ بهداشت دهان: سعی کنید به‌طور منظم دهانتان را با محلول آب‌نمک رقیق یا دهان‌شویۀ ملایم شست‌وشو دهید.
- تا زمان بهبودی، سعی کنید تماس دهانی (بوسه، رابطۀ دهانی) نداشته باشید.
- هر ۸ تا ۱۲ ماه به پزشک مراجعه کنید تا احتمال عود دوباره زگیل‌ها بررسی شود.
راه های درمان زگیل تناسلی دهان؛ از داروها تا لیزر و کرایوتراپی
درمان زگیل دهانی ناشی از ویروس HPV به عوامل مختلفی مانند محل زائده، شدت علائم و وضعیت سیستم ایمنی بدن بستگی دارد. از جمله راه‌های درمان زگیل دهان می‌توان به تجویز داروهای تزریقی و روش‌های کم تهاجمی تخصصی‌تری مثل لیزر و کرایوتراپی اشاره کرد؛ البته در حال حاضر تنها روش‌های مؤثر، لیزر و کرایوتراپی هستند و داروها در موارد خاص فقط نقش حمایتی دارند.
فراموش نکنید که در انتخاب بهترین روش درمان زگیل HPV، نظر و صلاحدید پزشک متخصص بسیار مهم است. از این رو به‌هیچ‌وجه سمت درمان‌های خانگی و خوددرمانی نروید؛ این روش‌ها نه‌تنها اثربخشی ندارند که گاهی با ایجاد حساسیت و تحریک ناحیۀ درگیر باعث بدتر شدن شرایط هم می‌شوند.
اگر می‌خواهید اطلاعات کامل‌تری دربارۀ درمان زگیل تناسلی کسب کنید، پیشنهاد می‌کنیم مقالۀ «درمان زگیل تناسلی» را مطالعه کنید.
