عفونت بعد از ختنه یکی از نگرانیهای رایج در روزها و هفتههای پس از این عمل است و میتواند در نوزادان، کودکان و حتی بزرگسالان رخ دهد.
در بسیاری از موارد، واکنشهای ملایم مانند قرمزی یا رطوبت مختصر در اطراف زخم ختنه، بخش طبیعی دوران نقاهت محسوب میشود. اما بروز ترشحات زرد، بوی بد یا تب میتواند نشانۀ عفونت باشد و به بررسی تخصصی نیاز دارد.
در این مقاله به شما کمک میکنیم تا علائم عفونت را بهدرستی تشخیص دهید، علتها را بشناسید و بدانید چه زمانی مراقبت خانگی کافی است و چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عفونت بعد از ختنه چگونه ایجاد میشود؟
عفونت زخم ختنه معمولاً بهخاطر بیاحتیاطیهای ساده یا شرایط غیربهداشتی بهوجود میآید. اگر زخم ختنه مثل هر زخم دیگری تمیز نگه داشته نشود، میکروبها وارد آن میشوند. درنتیجه شاهد واکنشهای زیر خواهیم بود:
- قرمزی: بدن در پاسخ به آسیب و ورود میکروبها جریان خون ناحیۀ زخم را افزایش میدهد تا گلبولهای سفید و پروتئینهای دفاعی پلاسما آسانتر به محل زخم برسند. این افزایش جریان خون موضعی باعث قرمز شدن اطراف زخم میشود.
- ترشحات چرکی: گلبولهای سفید بدن به محل زخم میروند تا عامل بیگانه را از بین ببرند. تجمع سلولهای ایمنی، باکتریها و بقایای سلولی حاصل از این تقابل در نهایت به شکل ترشحات چرکی بروز میکند.
مهمترین علتهای این عارضه عبارتاند از:
- تمیز نکردن درست محل زخم؛
- دیر عوض کردن پانسمان؛
- خیس شدن زخم با ادرار نوزاد؛
- عرق کردن زیاد اطراف زخم؛
- پوشیدن لباس تنگ و چسبان؛
- دست زدن به زخم با دست آلوده؛
- ماندن ترشحات روی پوست؛
- خشک نکردن محل بعد از شستوشو.
تفاوت عفونت بعد از ختنه نوزاد و بزرگسال
بدن در سنین مختلف واکنشهای متفاوتی به عفونت و زخم نشان میدهد. سرعت ترمیم، نوع ترشحات و شدت درد در این دو گروه یکسان نیست و همین موضوع باعث میشود مراقبتها نیز متفاوت باشد.
در نوزادان: روند ترمیم در نوزادان سریعتر است و معمولاً زخم طی حدود ده روز جمع میشود. ترشحِ سبک و زردرنگ در این سن تا حدی، بخشی از فرایند معمول ترمیم محسوب میشود و نه علامت عفونت.
مهمترین عامل زمینهساز عفونت ختنه در نوزاد، رطوبت پوشک و تماس مداوم پوست با ادرار است که میتواند التهاب پوست را بیشتر کند. شدت درد نیز در حد خفیف و معمولاً به شکل بیقراری و تب دیده میشود.
در بزرگسالان: در این گروه ترمیم زخم دیرتر انجام میشود و گاهی به ۲ تا ۴ هفته زمان نیاز دارد. بهدلیل فعالیت روزانه، تعریق و استفاده از لباس زیر تنگ، احتمال تحریک پوست و تشدید التهاب بالاتر است.
ترشحات عفونت ختنه در بزرگسال بیشتر واضح است، معمولاً شدیدتری دارند و این درد هنگام حرکت یا ادرار کردن بیشتر احساس میشود.
علائم عفونت بعد از ختنه
همانطور که اشاره کردیم، معمولاً مقدار کمی ترشح شفاف در روزهای ابتدایی بعد از ختنه طبیعی است و نشانۀ شروع روند ترمیم محسوب میشود. اما این اگر ترشحات غلیظ، زرد یا بدبو باشند، میتواند نشانۀ عفونت ختنه با چرک باشد و به بررسی نیاز دارد.
علائمی که در ادامه میبینید لزوماً به معنای عفونت شدید نیستند، اما نشانههایی هستند که باید جدی بگیرید. اگر یکی از این موارد را دیدید، بهتر است بدون تأخیر به پزشک مراجعه کنید:
- قرمزی یا گسترش التهاب در محل زخم؛
- ترشح زردرنگ، غلیظ یا با بوی ناخوشایند؛
- تورم بعد از ختنه که بهجای کاهش، بیشتر میشود؛
- احساس درد یا سوزش شدید بهویژه در بزرگسالان؛
- تب یا بالا رفتن دمای بدن؛
- ترشح بعد از ختنه که تغییر رنگ یا بوی بد پیدا میکند.
علائم خطرناک و زمان مراجعه فوری به پزشک
گاهی اوقات عفونت بعد از ختنه میتواند شدیدتر شود، آنقدر که به رسیدگی سریع نیاز پیدا میکند. بنابراین، اگر هرکدام از علائم زیر را دیدید، بهتر است وقت را تلف نکنید و فوراً به پزشک اورولوژی یا مرکز درمانی معتبر مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود:
- تب بالای ۳۸ درجه یا لرز همراه با بیحالی؛
- خونریزی که بعد از چند دقیقه متوقف نمیشود؛
- ورم غیرعادی یا تغییر رنگ پوست ناحیه (مثلاً کبودی یا تیره شدن)؛
- بیقراری شدید و آرام نشدن نوزاد؛
- درد شدید یا نبضدار در محل زخم در بزرگسالان؛
- مشکل در ادرار کردن یا قطع کامل جریان ادرار؛
- وجود چرک غلیظ و بدبو به مقدار زیاد.
عفونت بعد از ختنه در روشهای مختلف (حلقه، بخیه، لیزر، سنتی)
روش ختنه میتواند روی احتمال عفونت بعد از ختنه تأثیر زیادی بگذارد. در بعضی روشها مانند ختنه با لیزر احتمال عفونت و عوارض بسیار کم است، درحالیکه، روش سنتی ختنه بیشترین خطر را بههمراه دارد و احتمال آلودگی و عفونت بیشتر است.
دانستن این تفاوتها کمک میکند بهترین روش را برای ختنه انتخاب کنید تا احتمال عفونت کم شود. به همین دلیل، در جدول زیر، انواع روشهای رایج ختنه از جمله حلقه، بخیه، لیزر و سنتی را از نظر احتمال عفونت بعد از ختنه، زمان بهبودی و شرایط انجام مقایسه کردهایم:
| روش ختنه | احتمال عفونت | زمان بهبود | توضیح مختصر |
| حلقه | کم تا متوسط (حدود ۱ تا ۵٪) | حدود ۵ تا ۱۰ روز | معمولاً بیخطر است؛ فقط اگر حلقه دیر باز شود ممکن است عفونت بدهد. (این روش برای بزرگسالان انجام نمیشود) |
| جراحی | متوسط (حدود ۲ تا ۶٪) | حدود ۱۰ تا ۱۴ روز | انجام در کلینیک با بخیه، احتمال التهاب و عفونت کم |
| لیزر | بسیار کم (تقریباً نزدیک به صفر) | ۵ تا ۱۰ روز در نوزادان، حدود ۱۰ تا ۱۴ روز در بزرگسالان | دقیق و بدون بخیه؛ کمترین احتمال عفونت و خونریزی |
| سنتی | بالا (تا ۱۰٪ یا بیشتر) | متغیر و معمولاً طولانی | بدون استریل و نظارت پزشک؛ بیشترین خطر عفونت، تورم و دیر خوب شدن زخم |
درمان عفونت بعد از ختنه | از درمان خانگی تا دارویی
بسته به شدت عفونت، درمان آن هم میتواند از مراقبتهای ساده در خانه شروع شود و در موارد جدیتر، به استفاده از پماد یا آنتیبیوتیک تجویزی پزشک برسد. هدف از این بخش این است که بدانید چه زمانی مراقبت خانگی کافی است و چه زمانی باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
درمانهای خانگی ختنه و مراقبت اولیه
در بسیاری از موارد، بهویژه در روزهای ابتدایی بعد از ختنه، قرمزی و ترشح شفاف از محل زخم ختنه طبیعی است و با رعایت بهداشت بهخودیخود برطرف میشود.
در این مرحله درمان خانگی عفونت بعد از ختنه میتواند برای عفونتهای سطحی و خفیف کافی باشد، البته به شرطی که به شکل درست انجام شود. بنابراین، برای درمان عفونت ختنه در خانه به توصیههای زیر دقت کنید:
- محل زخم را روزی یک تا دو بار با آب ولرم تمیز بشویید تا آلودگیهای سطحی آن از بین برود.
- بعد از شستوشو، محل را با گاز استریل یا دستمال تمیز بهآرامی خشک کنید؛ مالش شدید میتواند باعث تحریک پوست شود.
- هرگز از بتادین، الکل یا صابونهای قوی بدون تجویز پزشک استفاده نکنید؛ این مواد باعث سوزش و تأخیر در ترمیم میشوند.
- از لباسهای نخی و آزاد استفاده کنید تا محل جراحی خشک و خنک بماند و احتمال رشد باکتری کم شود.
- پوشک نوزاد را بهطور منظم عوض کنید تا رطوبت طولانی باعث تحریک زخم نشود.
پمادها و داروهای تجویزی پزشک برای درمان عفونت ختنه
گاهی عفونت بعد از ختنه با مراقبتهای ساده خوب نمیشود و به دارو نیاز دارد. در این شرایط، پزشک اورولوژی بر اساس نوع عفونت و شدت آن، پماد یا آنتیبیوتیک مناسب را تجویز میکند.
مهم است که هیچ دارویی را خودسرانه استفاده نکنید و دوره درمان را کامل انجام دهید تا عفونت دوباره برنگردد. از جمله پمادها و داروهای تجویزی پزشک برای درمان عفونت ختنه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
پماد تتراسایکلین
معمولاً پزشک اورولوژی برای عفونتهای سطحی از پماد تتراسایکلین کمک میگیرد. کافی است روزی دو تا سه بار بعد از شستن و خشککردن محل، یک لایه نازک از پماد را روی زخم ختنه بزنید تا جلوی رشد باکتریها گرفته شود.
آنتیبیوتیک خوراکی سفالکسین
اگر زخم ختنه خیلی قرمز شده و ورم دارد یا ترشح چرکی دیده میشود، پزشک متخصص معمولاً سفالکسین تجویز میکند. این دارو عفونت را از داخل بدن کنترل میکند. باید دوره درمان (معمولاً ۵ تا ۷ روز) را کامل مصرف کنید تا عفونت برنگردد.
قطره استامینوفن یا بروفن برای درد
برای درد بعد از ختنه در نوزادان معمولاً استامینوفن و در بزرگترها گاهی بروفن استفاده میشود. این داروها درد و التهاب را کم میکنند و باید دقیقاً طبق دوزی که پزشک متخصص میگوید مصرف شوند.
مراقبت و پیشگیری از عفونت بعد از ختنه
مراقبت درست بعد از ختنه مهمترین عامل برای جلوگیری از عفونت و تسریع روند ترمیم زخم است. همانطور که متوجه شدید، بیشتر عفونتها به دلیل رطوبت، آلودگی یا مراقبت نادرست ایجاد میشوند؛ در حالیکه با رعایت چند نکتۀ ساده میتوانید از بروز بیشتر آنها پیشگیری کنید.
شستوشو و نگهداری روزانۀ زخم ختنه
اولین و مهمترین قدم برای پیشگیری از عفونت ختنه، تمیز نگه داشتن ناحیۀ زخم است. شستوشوی روزانه با آب ولرم، خشک کردن اصولی و تعویض بهموقع پانسمان یا پوشک، محیط مناسبی برای ترمیم پوست ایجاد میکند و جلوی رشد باکتریها را میگیرد.
بنابراین، برای شستوشو و نگهداری روزانۀ زخم ختنه به نکات زیر دقت کنید:
- ناحیۀ زخم را در هر نوبت تعویض پوشک یا پس از استفاده از سرویس بهداشتی با آب ولرم و حرکات بسیار آرام شستوشو دهید.
- محل زخم را با گاز استریل یا دستمال تمیز بهآرامی خشک کنید. باقی ماندن رطوبت باعث تأخیر در ترمیم میشود.
- از مواد ضدعفونی قوی مانند الکل، بتادین یا صابونهای معطر بدون تجویز پزشک استفاده نکنید؛ این مواد پوست حساس را تحریک میکنند.
- در صورت خیس یا کثیف شدن پانسمان، آن را فوراً تعویض کنید تا آلودگی به زخم منتقل نشود.
- استفاده از لایهای نازک از وازلین روی پوشک یا پانسمان مانع چسبیدن آنها به زخم میشود.
مراقبت بعد از ختنه در نوزادان و بزرگسالان
نیازهای مراقبتی نوزادان و بزرگسالان بعد از ختنه کمی باهم متفاوت است. برای مثال، در نوزادان مهم است که به زخم و محیط زخم رسیدگی شود اما در بزرگسالان فعالیتها هم باید محدود شوند. توضیحات دقیقتر را در ادامه گفتهایم:
مراقبت بعد ختنه در نوزادان
در نوزادان، بیشترین خطر عفونت ختنه بهدلیل تماس زخم با ادرار یا مدفوع است. بنابراین توصیههای زیر را انجام دهید:
- پوشک را مرتب بررسی و بهمحض خیس یا آلوده شدن تعویض کنید.
- در هر بار تعویض، ناحیه را با آب ولرم بشویید و بهآرامی خشک کنید.
- روزی چند مرتبه نوزاد را بدون پوشک قرار دهید تا زخم در معرض هوا باشد و سریعتر خشک شود.
- در صورت استفاده از حلقه در جراحی، مطمئن شوید حلقه بدون فشار غیرعادی روی پوست قرار دارد و در صورت تاخیر در افتادن آن، با پزشک متخصص مشورت کنید.
مراقبت بعد ختنه در بزرگسالان
در بزرگسالان، حرکت بدن و نوع لباس میتواند روی روند ترمیم زخم بعد ختنه تأثیر بگذارد. پس برای کاهش احتمال التهاب یا عفونت این نکات را مد نظر داشته باشید:
- لباس زیر نخی و گشاد بپوشید تا ناحیه خنک و خشک بماند و زخم کمتر اذیت شود.
- روزانه یک تا دو بار محل را در آب ولرم بگذارید (۳ تا ۵ دقیقه کافی است) تا زخم ختنه تمیز بماند.
- تا خوب شدن کامل، رابطه جنسی نداشته باشید تا زخم دوباره باز نشده و درد بیشتر نشود.
- اگر پزشک پماد یا پانسمان داده، مرتب استفاده کنید تا زخم کمتر تحریک شود.
- فعالیتهای سنگین مثل ورزش، دویدن یا بلند کردن وسیلههای سنگین انجام ندهید. این کار میتواند به زخم فشار بیاورد و ترمیم را عقب بیندازد.
اشتباهات رایج در درمان خانگی زخم ختنه
برخی روشهای خانگی نادرست نه تنها کمکی به بهبود عفونت بعد از ختنه نمیکنند، بلکه میتوانند باعث تحریک زخم یا ایجاد عفونت شوند. آشنایی با این اشتباهات به شما کمک میکند از بروز مشکلات جدی پیشگیری کنید:
- استفاده از پمادهای گیاهی، داروهای ناشناخته یا درمانهای سنتی بدون مشورت پزشک اورولوژی ممکن است باعث آلرژی، تحریک پوست یا آلودگی زخم شود.
- استفادۀ مداوم از مواد ضدعفونی قوی باعث خشکی بیش از حد پوست و تأخیر در ترمیم میشود.
- پوشاندن زخم به شکل مداوم بدون تهویه مناسب، محیط مرطوبی ایجاد میکند که باعث رشد باکتریها و قارچها میشود.
- نادیده گرفتن علائم هشداردهنده مثل تب، قرمزی گسترده، بوی بد یا ترشح زرد میتواند باعث پیشرفت سریع عفونت شود. در این شرایط مراجعه به پزشک اورولوژی ضروری است.
جمعبندی
در نهایت اینکه، در بیشتر موارد کمی قرمزی یا ترشح شفاف بعد از ختنه طبیعی است و نشانۀ آغاز روند ترمیم محسوب میشود؛ بنابراین جای نگرانی ندارد. اما اگر ترشح زرد و چرکی، بوی بد، تورم غیرعادی یا تب مشاهده کردید، حتماً باید سریع به پزشک اورولوژی مراجعه کنید تا از مشکلات جدیتر جلوگیری شود.
مراقبت درست، شستوشوی منظم و توجه به علائم هشداردهنده مهمترین راههای پیشگیری از عفونت بعد از ختنه هستند و به شما کمک میکنند دوران بهبودی نوزاد یا خودتان را با آرامش و بدون مشکل پشت سر بگذارید.
