بررسی کامل عوارض وازکتومی؛ مراقبت‌های بعد از عمل و راه‌حل‌ها

عوارض وازکتومی معمولاً خفیف هستند، اما در برخی موارد می‌توانند برای فرد چالش‌برانگیز باشند. روش وازِکتومی (vasectomy) یا عمل بستن لولهٔ مردانه، یکی از موفق‌ترین روش‌های جراحی برای کنترل بارداری است که با جلوگیری از خروج اسپرم، مانع بارداری می‌شود. در بیشتر مردان، این جراحی وازکتومی تأثیر معناداری بر کیفیت زندگی ندارد؛ اما گاهی ممکن است فرد پس از عمل، احساس پشیمانی یا افسردگی را تجربه کند. یکی دیگر از عوارض نادر این روش، سندروم درد مزمن پس از وازکتومی است که در برخی افراد به‌صورت مداوم در ناحیهٔ بیضه احساس می‌شود.

در این مقاله با عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت عمل وازکتومی، روش‌های انجام آن، مراقبت‌های پیش و پس از جراحی و پاسخ به پرسش‌های پرتکرار آشنا می‌شوید. اگر دربارهٔ این عمل تردید دارید، ادامهٔ مطلب به تصمیم‌گیری آگاهانه شما کمک می‌کند.

نوبت‌دهی وازکتومی در مشهد

بالاترین میزان رضایتمندی

بهترین تجهیزات و هزینه

23 سال سابقه درمانی درخشان

نوبت‌دهی آنلاین و تلفنی

وازکتومی؛ روش جراحی کم‌عارضه ضدبارداری

وقتی صحبت از روش‌های پیشگیری از بارداری می‌شود، احتمالاً اولین گزینه‌ای که به ذهن می‌رسد، استفاده از کاندوم یا قرص‌های ضدبارداری است. وازکتومی نیز یکی از روش‌های کم‌عارضه برای پیشگیری دائمی از بارداری است که طبق آمار مرکز School of Medicine Urology، میزان موفقیت آن در جلوگیری از بارداری ۹۹.۹۵ درصد گزارش شده است.

در این روش جراحی، مجرای وابَران (Vas Deferens)، لوله‌ای که اسپرم را از بیضه به آلت تناسلی منتقل می‌کند، بریده می‌شود تا اسپرم به مایع منی (Seminal Fluid) نرسد.

جراحی وازکتومی فقط مانع از بارداری می‌شود و از انتقال بیماری‌های مقاربتی (STDها) جلوگیری نمی‌کند. این روش زمانی انتخاب مناسبی است که فرد مطمئن باشد قصد بچه‌دار شدن در آینده را ندارد و دربارهٔ آن با شریک جنسی خود به توافق رسیده باشد.

از مهم‌ترین مزایای وازکتومی، سادگی و سرعت انجام آن است؛ این جراحی حدود ۱۵ دقیقه زمان می‌برد. بعد از عمل، بیضه‌ها همچنان اسپرم تولید می‌کنند؛ اما اسپرم به مایع منی نمی‌رسد و در بدن جذب می‌شود. این جراحی هیچ تأثیری بر میل جنسی یا توانایی نعوظ ندارد؛ بااین‌حال، ممکن است برخی افراد پس از عمل، عوارض خفیفی را تجربه کنند.

دو روش انجام عمل وازکتومی: جراحی و غیرجراحی

عمل وازکتومی یکی از روش‌های جراحی برای عقیم‌سازی مردان است که به دو صورت سنتی و بدون تیغ (No‑Scalpel) انجام می‌شود. این جراحی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد؛ به این صورت که پزشک با استفاده از یک سوزن ظریف، پوست کیسهٔ بیضه را بی‌حس می‌کندتا بیمار هنگام عمل دردی احساس نکند.

وازکتومی معمولاً در مطب پزشک یا مراکز جراحی سرپایی و در زمانی حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه انجام می‌شود. بسته به روش انتخابی، عوارض وازکتومی می‌تواند در میزان درد، احتمال خون‌ریزی یا سرعت بهبودی متفاوت باشد.

روش جراحی سنتی

در این روش، یک یا دو برش کوچک روی کیسهٔ بیضه ایجاد می‌شود تا پزشک به مجرای وابران دسترسی داشته پیدا کند. سپس بخشی از این مجرا بریده و برداشته می‌شود. در پایان، محل جراحی با بخیه‌های جذبی بسته می‌شود.

روش بدون تیغ (No‑Scalpel)

در روش غیرجراحی، پزشک بدون استفاده از تیغ، با ابزار مخصوص سوراخ کوچکی روی پوست ایجاد می‌کند. سپس از دستگاه MadaJet (تزریق بدون سوزن) برای اعمال داروی بی‌حسی استفاده می‌شود. این روش با کاهش میزان برش و درد، باعث کاهش خطر خون‌ریزی و تسریع بهبودی می‌شود.

عوارض جراحی وازکتومی چیست؟

عمل وازکتومی یکی از روش‌های مؤثر و نسبتاً کم‌عارضه برای پیشگیری از بارداری در مردان است. با این حال، مانند هر روش جراحی دیگر، ممکن است برخی عوارض وازکتومی به‌صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت ظاهر شود.

عوارض کوتاه‌مدت شامل درد، تورم یا خون‌ریزی است که معمولاً در مدت کوتاهی برطرف می‌شوند. در مواردی نادر، پیامدهای بلندمدت مانند درد مزمن یا التهاب‌های مکرر ممکن است ایجاد شود. در چنین شرایطی، مراجعه به پزشک و استفاده از داروهای ضدالتهاب یا مسکن تحت نظر متخصص اورولوژی توصیه می‌شود.

عوارض کوتاه‌مدت وازکتومی

جراحی وازکتومی معمولاً با عوارض جانبی خفیفی همراه است. این عوارض اغلب موقتی‌اند و طی چند روز با رعایت مراقبت‌های لازم برطرف می‌شوند. در ادامه به رایج‌ترین عوارض وازکتومی در کوتاه‌مدت اشاره می‌کنیم:

درد

پس از انجام عمل وازکتومی، برخی از مردان ممکن است دچار احساس درد یا ناراحتی شوند. این درد معمولاً ناشی از التهاب، فشار موضعی بر بافت‌ها یا تحریک اعصاب سطحی کیسهٔ بیضه (اسکروتوم) است. در موارد نادر، احتمال آسیب عصبی خفیف یا بروز سندروم درد مزمن پس از وازکتومی (Post-Vasectomy Pain Syndrome) وجود دارد.

گرانولوم اسپرم

یکی از عوارض احتمالی وازکتومی، گِرانٌولوم اسپرم (Sperm Granuloma) است که در اثر نشت اسپرم از محل قطع لولهٔ وابَران ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً به‌صورت توده‌ای سفت و گاهی دردناک بروز می‌کند، اما اغلب خودبه‌خود توسط بدن جذب می‌شود. استفاده از لباس زیر حمایتی و مصرف مسکن‌ها با تجویز پزشک، می‌تواند به کاهش ناراحتی کمک کند.

تورم و کبودی 

تورم و کبودی در ناحیهٔ اسکروتوم یکی از پیامدهای شایع و موقتی وازکتومی است. این واکنش‌ها معمولاً ناشی از پاسخ التهابی طبیعی بدن به جراحی هستند و در مدت کوتاهی برطرف می‌شوند.

هماتوم

در برخی افراد، پس از جراحی، تجمع خون در محل عمل (هماتوم) دیده می‌شود. استفاده از لباس زیر حمایتی و استراحت کافی به کنترل این وضعیت کمک می‌کند.

التهاب

التهاب موضعی پس از جراحی یکی دیگر از عوارض خفیف و موقت وازکتومی است که معمولاً با مصرف داروهای ضدالتهاب و رعایت بهداشت موضعی طی چند روز بهبود می‌یابد.

عوارض بلند‌مدت وازکتومی

عمل وازکتومی در بیشتر موارد با عوارض خفیف و موقت همراه است، اما در شرایط نادر ممکن است برخی عوارض وازکتومی در درازمدت بروز کند که نیاز به بررسی و مداخلهٔ تخصصی دارد.

سندروم درد مزمن پس از وازکتومی (Post-Vasectomy Pain Syndrome)

در برخی مردان، درد مداوم در ناحیهٔ بیضه یا کیسهٔ بیضه ممکن است تا ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از جراحی ادامه پیدا کند. علت این سندروم هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست، اما معمولاً با درمان دارویی یا در موارد شدید با روش‌های تهاجمی‌تر مدیریت می‌شود. در صورت تجربهٔ چنین دردی، مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی ضروری است.

عوارض روانی و عدم رضایت

برخی افراد پس از انجام وازکتومی دچار احساسات متناقض می‌شوند؛ از جمله پشیمانی، اضطراب یا نگرانی نسبت به تصمیم‌گیری. این احساسات ممکن است تحت‌تأثیر نگرش فرد به مفهوم مردانگی یا باورهای فرهنگی-شخصی باشد. در صورت بروز چنین مشکلاتی، گفت‌وگو با شریک عاطفی و در صورت نیاز مشورت با روان‌شناس، توصیه می‌شود.

تأثیر وازکتومی بر پروستات

یکی از سؤالات رایج در مورد عوارض وازکتومی در درازمدت، احتمال افزایش خطر سرطان پروستات است. طبق مقاله منتشرشده در ژورنال JAMA Intern Med در سال ۲۰۱۷، ارتباط خفیفی میان انجام وازکتومی و سرطان پروستات گزارش شده، اما این مطالعه هیچ ارتباطی بین وازکتومی و سرطان پیشرفتهٔ پروستات نشان نمی‌دهد.

تأثیر وازکتومی بر نعوظ

عمل وازکتومی تأثیری بر توانایی نعوظ یا رسیدن به ارگاسم ندارد. این جراحی مسیر انتقال اسپرم را قطع می‌کند، اما عملکرد هورمونی، جریان خون و اعصاب جنسی را مختل نمی‌سازد. تورم یا ناراحتی موضعی پس از عمل ممکن است وجود داشته باشد، اما معمولاً موقتی و گذراست.

تأثیر وازکتومی بر میل جنسی

میل جنسی مردانه عمدتاً تحت تأثیر هورمون تستوسترون (Testosterone) است که پس از عمل وازکتومی تغییر نمی‌کند. اگرچه برخی از مردان ممکن است پس از جراحی کاهش میل جنسی یا تغییراتی در رابطه جنسی خود تجربه کنند، این مسائل اغلب به عوامل روان‌شناختی مانند اضطراب، باورهای غلط یا نگرانی از تصمیم انجام عمل مربوط می‌شود، نه به تغییرات جسمی واقعی.

مهم‌ترین مراقبت‌های بهداشتی قبل و بعد از وازکتومی

رعایت توصیه‌های بهداشتی پیش و پس از جراحی وازکتومی، نقش مهمی در کاهش عوارض وازکتومی و تسریع روند بهبودی دارد. این مراقبت‌ها به آمادگی جسمانی و ذهنی فرد کمک می‌کنند و احتمال بروز عفونت یا درد را به حداقل می‌رسانند.

قبل از عمل وازکتومی

حدود یک هفته پیش از جراحی، از مصرف داروهای رقیق‌کنندهٔ خون مانند آسپرین پرهیز کنید. همچنین، لازم است موهای زائد ناحیهٔ اسکروتوم (کیسهٔ بیضه) را بتراشید و ناحیه را پیش از جراحی کاملاً تمیز و خشک نگه دارید. این کار احتمال بروز عفونت پس از جراحی را کاهش می‌دهد.

بعد از عمل وازکتومی

در سه روز اول پس از جراحی، بهتر است کیسهٔ بیضه با باند یا لباس زیر تنگ و حمایتی ثابت نگه داشته شود. استفاده از کمپرس یخ روی اسکروتوم (با قرار دادن پارچه نازک بین پوست و یخ) به کاهش درد و تورم کمک می‌کند.

طی دو تا سه هفته پس از جراحی، از انجام فعالیت‌های شدید، ورزش، یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید تا فشار به ناحیه جراحی‌شده وارد نشود.

اهمیت آزمایش منی پس از وازکتومی

حدود چهار ماه پس از انجام عمل وازکتومی، انجام آزمایش مایع منی (Semen Analysis) ضروری است. با وجود اینکه مسیر انتقال اسپرم در طی جراحی مسدود شده است، ممکن است در این مدت مقداری اسپرم در مایع منی باقی مانده باشد.

معمولاً حداقل ۱۵ تا ۲۰ بار انزال پس از جراحی لازم است تا مایع منی از اسپرم پاک شود. تا زمان دریافت نتیجهٔ قطعی آزمایش و اطمینان از نبود اسپرم، باید همچنان از سایر روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده شود. این موضوع به جلوگیری از بارداری ناخواسته کمک می‌کند و از پیامدهای پیش‌بینی‌نشدهٔ وازکتومی جلوگیری خواهد کرد.

روند بهبودی جراحی وازکتومی

معمولاً ۲ تا ۳ روز پس از عمل وازکتومی، می‌توان فعالیت‌های سبک روزمره را به‌آرامی آغاز کرد. این فعالیت‌ها به بهبود گردش خون و تسریع روند ترمیم کمک می‌کنند.

در چند روز ابتدایی، ممکن است هنگام انزال، درد خفیفی احساس شود یا مقدار کمی خون در مایع منی مشاهده گردد. این عوارض موقت هستند و معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی، پس از چند روز برطرف می‌شوند. در صورت تداوم علائم یا افزایش درد، بهتر است با پزشک متخصص مشورت شود.

مقایسۀ عوارض وازکتومی با سایر روش‌های جلوگیری از بارداری

در جدول زیر می‌توانید عوارض و پیامدهای احتمالی وازکتومی را در کنار روش‌های رایج دیگر مانند قرص‌های ضدبارداری، کاندوم و آمپول‌های تزریقی مقایسه کنید. این مقایسه به درک بهتر تفاوت‌ها در اثربخشی، اثرات جانبی و پایداری هر روش کمک می‌کند.

سخن پایانی

وازکتومی یکی از مؤثرترین روش‌های دائمی پیشگیری از بارداری در مردان است که با دو تکنیک «جراحی سنتی» و «بدون تیغ (No-Scalpel)» انجام می‌شود. هرچند استفاده از تکنولوژی‌هایی مانند لیزر می‌تواند عوارض را کاهش دهد، اما همچنان ممکن است برخی افراد پس از جراحی، دچار عوارض کوتاه‌مدت یا حتی بلندمدت شوند. در این مقاله سعی کردیم شما را با عوارض وازکتومی، روند بهبودی و نکات مراقبتی پس از عمل آشنا کنیم. تصمیم به انجام وازکتومی باید آگاهانه و پس از دریافت مشاوره دقیق از متخصص اورولوژی گرفته شود.

سؤالات متداول