بی اختیاری ادرار در مردان : علائم و تشخیص و درمان

بی اختیاری ادراری وضعیتی است که در زنان بیشتر از مردان شایع است و عموما شیوع آن با افزایش سن بیشتر می گردد، هرچند ممکن است جوانان را نیز مبتلا کند. بی اختیاری ادرار در مردان امری شایع است و بسیاری از آنان احساس شرمساری میکنند که حتی این مورد را با پزشک خود در میان بگذارند. لذا بعضا مشکل بی اختیاری ادرار را بدون درمان رها کرده و باقی زندگی خویش را با این وضعیت می گذرانند.

در بیشتر موارد، بی اختیاری ادرار در مردان با ورزش‌های عضلات کف لگن یا درمان طبی قابل برطرف شدن است!

تشخیص صحیح علت و نوع بی‌اختیاری ادرار در مردان میتواند در روش درمان و سرعت بهبودی آن تاثیر زیادی داشته باشد. البته روش‌های درمانی براساس پروتکل بهداشتی و سیستم سلامت هر کشور متفاوت است.

دلایل بی اختیاری ادرار در مردان

• نقایض هورمونی
• ضعف عضلات کف لگن
• جراحی لگن
• عفونت ها
• بیماریهای عصبی، مغزی
• بزرگی خوش خیم پروستات و جراحی پروستات

چاقی، سابقه بی‌اختیاری در خانواده و افزایش سن، احتمال بی‌اختیاری ادرار را افزایش می‌دهند.

تشخیص بی اختیاری ادراری

تشخیص شدت، نوع و علت بی اختیاری ادراری توسط متخصص اورولوژی مردان با دریافت اطلاعاتی از سوابق بیمار (شرح حال)، معاینات مختلفی همچون بررسی عضلات لگن و معاینه پروستات، تست‌ها و آزمایشات، انجام خواهد شد.

اخذ شرح حال

برای ارزیابی نوع بی اختیاری ادراری ابتدا پزشک شرح حالی شامل موارد ذیل را اخذ می کند :

• سابقه بیماری، جراحی قبلی و یا سوابق دارویی
• مصرف سیگار، الکل و قهوه و همچنین میزان مصرف آنها
• سابقه یبوست و مشکلات اجابت مزاج

ارولوژیست نیازمند است سوالات گوناگونی در مورد میزان تاثیر این مشکل در زندگی فرد را نیز بخواهد به طور مثال موارد زیر از دسته ضروریات ارزیابیست:

• هرچند وقت به توالت می روید؟
• شب‌ها چند مرتبه جهت ادرار کردن از خواب بیدار می شوید؟
• چه میزان ادرار نشت می‌کند و بیشتر چه موقع (با سرفه، عطسه و زور زدن یا دیررفتن به سرویس بهداشتی)؟
• ایا در صورت احساس ادرار می‌توانید ادرار خود را نگه دارید؟

معاینه

در معاینه ابتدا از شما می‌خواهند با مثانه پر سرفه و یا عطسه نمایید. حتی ممکن است لازم باشد قدرت عضلات لگن را نیز معاینه کنند. در آقایان عموما معاینه پروستات نیز لازم می باشد، و در خانم ها معاینه داخلی واژن هم ضروری است.

تست‌های تشخیصی

• آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار
• سونوگرافی از جهت تعیین مقدار ادرار باقیمانده
• نوار مثانه
• سیستوسکوپی

نوار مثانه چیست؟

نوار مثانه تستی است که در آن بیمار در ظرفی ادرار میکند و از طریق یکسری اتصالات دستگاه به بیمار، بررسی جریان ادرار، قدرت عضلات مثانه، اسفنکتر (دریچه ادراری) و ارزیابی فشار و توانایی ادرار کردن وی اندازه گیری و ثبت خواهد شد.

سیستوسکوپی چیست؟

تستی است که در بررسی بی اختیاری ادراری عموما کمتر بکار برده می‌شود، مگر در موارد وجود خون در ادرار یا زمانی که نوع بی‌اختیاری طبق شرح حال نامشخص است.

درمان بی اختیاری ادراری

روش‌های مختلفی بسته به نوع و شدت بی‌اختیاری برای درمان وجود دارد و همیشه راه حل منفردی نیست که برای همه افراد بکار برده شود؛ در نتیجه قبل از اینکه از علت بی اختیاری ادرار مطلع شوید از مصرف داروهای مختلف بپرهیزید.

عموما روش‌های مختلف ابتدائا بکار برده می‌شود تا مناسبت‌ترین درمان انتخاب گردد. گاهی اوقات تدابیر محافظه کارانه و عدم درمان جدی، وضعیت و کیفیت زندگی فرد را تغییر می دهد؛ مانند تغییر سبک زندگی، انجام ورزش‌های عضلات کف لگن. روش‌های جراحی نیز موقعی بکار برده می شوند که تغییرات فوق موفقیت آمیز نباشند.

درمان خانگی

خوشبختانه در بسیاری از موارد، درمان خانگی بی اختیاری ادرار موثر واقع شده و نیازی به استفاده دارو و یا روش‌های دیگر نخواهد بود. روش های خانگی درمان این عارضه بدین گونه است:

1.ورزش: با کمک برخی از تمرینات امکان تقویت عضلات کف لگن وجود دارد که یکی از مهمترین روش‌های درمان بی‌اختیاری است؛ این تمرینات به ورزش‌های کگل شناخته می‌شوند.

2.مدیریت استرس: با استفاده از تمرینات تنفسی، گوش دادن به موسیقی‌های آرام بخش، پیاده روی، کتاب خواندن، یوگا و مدیتیشن، میتوانید میزان استرس خود را تا حد زیادی کنترل کنید که در درمان بی اختیاری ادرار موثر خواهد بود.

3. داروهای گیاهی: استفاده از داروهایی نظیر ریشه شیرین بیان که خالیت ضد التهابی دارد، میتواند به کاهش التهاب مثانه کمک کند. همچنین استفاده از گیاه خار مریم میتواند در بهبود کنترل مثانه موثر واقع شود.

درمان دارویی

شایعترین داروی بی اختیاری ادرار در مردان آنتی کولینرژیک نامیده می‌شود و این گونه داروها می‌توانند وضعیت اضطراری و اورژانسی بودن دفع ادرار را برطرف کنند. بسته به نوع بی‌اختیاری، داروهای دسموپرسین و دولوکستین می‌توانند مناسب باشند.

انواع بی اختیاری ادراری

بی اختیاری استرسی

به هنگام فعالیت های خاصی مانند سرفه کردن، عطسه کردن ،خندیدن ،ورزش و یا بلند کردن اجسام سنگینی مانند برداشتن سبد میوه ها اتفاق می افتد. بی اختیاری استرسی معمولاً نتیجه ضعیف شدن یا آسیب دیدن ماهیچه هایی است که برای جلوگیری از دفع ادرار استفاده می شود ، مانند عضلات کف لگن و اسفنگتر مجرای ادرار.

بی اختیاری ادراری اضطراری

زمانی اتفاق می افتد که فرد بصورت ناگهانی نیاز به ادرار کردن دارد و نمی تواند در مقابل آن مقاومت کند.در این حالت عضلات مثانه بصورت غیر ارادی منقبض شده و فرد بدون اینکه بخواهد ادرار خواهد کرد. بی اختیاری اضطراری معمولاً نتیجه فعالیت بیش از حد عضلات detrusor است که مثانه را کنترل می کند و ضعف در این عضلات در مواقع استرسی _اضطراری باعث این نوع بی اختیاری میشود.

بی اختیاری ادراری پس از جراحی پروستات

جراحی پروستات شانس بی اختیاری استرسی را افزایش می دهد و ناتوانی در کنترل ادرار به علت این است که پس از جراحی، پروستات که فشار مضاعفی بر مجاری ادراری وارد می کرده است حذف شده و در نهایت مقاومت مجرا کمتر می شود.

بی اختیاری مختلط

زمانی است که علائم بی اختیاری استرسی و اضطراری را همزمان داشته باشید. به عنوان مثال، ممکن است در صورت سرفه یا عطسه، ادرار نشت کرده و اظطرارهای شدید دفع ادرار را نیز تجربه کنید.

بی اختیاری سرریز

این نوع که احتباس مزمن ادرار نیز نامیده می شود، زمانی است که مثانه هنگام دفع ادرار نمی‌تواند کاملاً خالی شود. این اختلال  باعث می‌شود مثانه بیش از اندازه معمول خود متورم شود.

اگر بی اختیاری سرریز داشته باشید، ممکن است اغلب ادرار چکه چکه  کنید. همچنین ممکن است این احساس وجود داشته باشد که مثانه شما هرگز کاملاً خالی نیست و حتی در صورت امتحان نمی‌توانید آن را تخلیه کنید.

بی اختیاری سرریز اغلب به دلیل انسداد مثانه ایجاد می‌شود که از تخلیه کامل آن جلوگیری می‌کند. بی اختیاری کامل ممکن است به دلیل وجود مشکل در مثانه از بدو تولد، آسیب نخاعی یا وجود یک تونل کوچک، مانند حفره‌ای باشد که می‌تواند بین مثانه و ناحیه مجاور (فیستول) ایجاد شود.

داروی بی اختیاری ادراری استرسی

اگر بی اختیاری استرسی با تغییر در شیوه زندگی یا ورزش به طور قابل توجهی بهبود نیابد ، معمولاً به عنوان مرحله بعدی جراحی توصیه می شود. با این حال ، اگر شما شرایط انجام جراحی را ندارید ، ممکن است از داروی ضد افسردگی به نام دولوکستین بهره مند شوید. این دارو می تواند به افزایش تون عضلانی مجرای ادرار کمک کند ، تا در بسته نگه داشتن آن کمک کند

. شما باید دو بار در روز قرص دولوکستین را مصرف کنید  و بعد از 2 تا 4 هفته بررسی  شوید تا ببینید دارو مفید است یا عوارض جانبی دارد.

عوارض جانبی دولوکستین شامل موارد زیر است

• حالت تهوع
• خشکی دهان
• خستگی مفرط (خستگی)
• یبوست

داروهایی برای رفع بی اختیاری اضطراری

داروهای ضد موسکارینی

اگر آموزش تمرین  مثانه برای بی اختیاری اضطراری  شما موثر نباشد ، ممکن است پزشک عمومی دارویی به نام ضد موسکارین تجویز کند.

در صورت ابتلا به سندرم مثانه بیش فعال که ممکن است با تکرار ادرار همراه باشد یا با بی اختیاری ادرار اتفاق بیفتد ، داروهای ضد موسکارینی نیز تجویز می شوند.

متداول ترین انواع داروهای ضد موسکارینی که برای درمان بی اختیاری اضطراری  ادرار استفاده می شوند عبارتند از:

• اکسی بوتینین
• تولترودین
• داریفناسین

این داروها  معمولاً به صورت قرص خوراکی که 2 یا 3 بار در روز  مصرف می شود . معمولاً دوز کم مصرف را شروع می کنید تا عوارض جانبی احتمالی را به حداقل برسانید.

داروی شب ادراری

داروی شب ادراری نسخه ای با دوز پایین دارویی به نام دسموپرسین  است که  برای درمان شب ادراری استفاده  می شود ، که این دارو  نیاز مکرر در طول شب برای ادرار کردن ، با کمک به کاهش میزان ادرار تولید شده در کلیه  انجام میدهد.

روش جراحی در بی اختیاری استرسی

کولپوسوسپانسیون (Colposuspension): در  کولپوسوسپانسیون برش در ناحیه   تحتانی (شکم) زده میشود  و شامل  برداشتن گردن مثانه و دوختن آن در این حالت بلند شده  است. در خانم ها  ، استفاده از کولپوسوسپانسیون می تواند از نشت غیر ارادی بی اختیاری استرس جلوگیری کند.

این عمل به دو روش انجام می‌شود:

1. کولپوسپانسون باز: جایی که جراحی از طریق یک برش بزرگ انجام می‌شود.
2. کولپوسوسپانسیون لاپاراسکوپی از طریق یک  یا چند برش کوچک با استفاده از ابزار کوچک جراحی انجام می شود.

ممكن است بعد از جراحي  كولپوسپانسيون، مشكل در تخليه كامل مثانه هنگام دفع ادرار، عفونت‌هاي دستگاه ادراري (UTI) كه باعث عود مجدد بیماری میشود و همچنین ناراحتي در حين رابطه جنسي اتفاق افتد.

جراحی اسلینگ

شامل ایجاد شکاف در شکم تحتانی (شکم) و واژن شما می باشد ، بنابراین می توان یک قلاب را در اطراف گردن مثانه قرار داد تا از آن پشتیبانی کند و از نشت ادرار جلوگیری کند. در مردان  ، این جراحی شامل بریدن بین بیضه و مقعد برای قرار دادن یک زنجیر در اطراف بخشی از پیاز مجرای ادرار (انتهای بزرگ شده مجرای ادرار) است.

قلاب را میتوان از موارد زیر باشد:

• بافتی که از قسمت دیگری از بدن شما گرفته شده است (اسلینگ اتولوگ)
• بافت اهدایی از شخص دیگر (اسلینگ آلوگرافت)
• بافتی که از یک حیوان گرفته شده است (زنجیر زنوگرافت) ، مانند بافت گاو یا خوک

معمولاً مشكل گزارش شده در رابطه با استفاده از اسلینگ ، مشکل تخلیه مثانه در هنگام دفع ادرار است. تعداد کمی از افرادی که این عمل را انجام می دهند  پس از آن دوباره دچار بی اختیاری اضطراری میشوند که میتوان از عوارض عمل جراحی برشمرد.

جراحی و روش های بی اختیاری اضطراری

تزریق سم بوتولینوم

سم بوتولینوم A (بوتاکس) می تواند به دو طرف مثانه تزریق شود تا بی اختیاری ادرار و سندرم مثانه بیش فعال را درمان کند. این دارو گاهی اوقات می تواند با شل شدن مثانه به رفع این مشکلات کمک کند. اثر این روش می تواند چندین ماه طول بکشد و تزریق ها در صورت پاسخ مثبت  می توانند تکرار شوند.

اگرچه ممکن است علائم بی اختیاری پس از تزریق بهبود یابد ، اما ممکن است تخلیه کامل مثانه برای شما مشکل باشد. اگر این اتفاق بیفتد ، باید یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر را در مجرای ادرار قرار دهید تا ادرار از مثانه تخلیه شود. سم بوتولینوم A در حال حاضر مجاز به درمان بی اختیاری در ادرار یا سندرم مثانه بیش فعال نیست ، بنابراین قبل از تصمیم به انجام این روش درمانی باید از هر گونه خطرات مطلع شوید.

تحریک عصب پشت تیبیا

عصب پشتی تیبیا از پای شما به مچ پا منتقل می شود و شامل رشته های عصبی است که از همان محل اعصاب شروع به مثانه و کف لگن شما عصب دهی میکند. . یک سوزن بسیار نازک از طریق پوست مچ پا شما وارد می شود و جریان الکتریکی ملایمی از طریق آن ارسال می شود و باعث احساس سوزن سوزن شدن و حرکت پا می شود. شما ممکن است به 12 جلسه تحریک نیاز داشته باشید که هر جلسه حدود 30 دقیقه طول بکشد ، با فاصله 1 هفته.

سیستوپلاستی تقویتی

در موارد نادر ، ممکن است برای درمان بی اختیاری ادرار ، عملی که به عنوان سیستوپلاستی تقویت کننده شناخته می شود ، توصیه شود. این عمل جراحی شامل بزرگتر شدن مثانه شما با افزودن یک تکه بافت از روده به دیواره مثانه است. بعد از سیستوپلاستی تقویت شده ممکن است نتوانید به طور طبیعی ادرار کنید و ممکن است لازم باشد از کاتتر استفاده کنید.

به همین دلیل ، سیستوپلاستی تقویت فقط در صورت تمایل به استفاده از کاتتر در نظر گرفته می شود. مشکلات در دفع ادرار همچنین می تواند بدین معنا باشد که افرادی که جراحی سیستوپلاستی تقویت کنندگی دارند می توانند به عفونت های دستگاه ادراری (UTI) مبتلا شوند که مدام باعث برگشت بی اختیاری نیز بشوند.

انحراف ادرار

انحراف ادرار روشی است که در آن لوله هایی که از کلیه به مثانه منتقل می شوند (حالب) به خارج از بدن هدایت می شوند. سپس ادرار در کیسه ای جمع می شود ، بدون اینکه به مثانه شما سرازیر شود. انحراف ادرار فقط باید در صورتی انجام شود که سایر درمان ها ناموفق بوده یا مناسب نباشند. این روش  می تواند چندین عارضه ایجاد کند ، مانند عفونت مثانه ، و گاهی اوقات برای اصلاح مشکلات پیش آمده نیاز به جراحی بیشتر است.

چگونه با بی اختیاری ادراری زندگی کنیم

• تغییرات سبک زندگی که بصورت کلی می‌توانند کیفیت زندگی را افزایش دهند.
• بهتر است مطمئن شوید که همیشه می دانید نزدیکترین توالت کجاست.
• هرگز از پرسیدن آدرس توالت در جامعه احساس شرمساری نکنید.
• مثانه خود را هر دو ساعت به خصوص قبل از خواب تخلیه کنید.
• محصولات متنوعی برای جذب ادراری که نشت می‌شود وجود دارد مانند کاندوم‌های بی‌اختیاری و پدها
• هنگام استفاده از پوشک و یا پدها سعی کنید که ناحیه کشاله ران را همیشه خشک و تمیز نگه دارید؛ اینکار به کاهش تحریک یا آزردگی پوست و همچنین کنترل بوی ادرار کمک خواهد کرد.
• مردان می توانند از کاندوم بی‌اختیاری ادراری نیز استفاده کنند.

کنترل بی اختیاری ادراری در محل کار

• از مصرف بی اندازه مایعات و نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و چای پرهیز کنید.
• به محض احساس پر بودن مثانه، جهت تخلیه آن به دستشویی بروید و سعی کنید هر دوساعت مثانه خود را خالی کنید .
• سعی کنید لباسهای تیره بپوشید و حدالاقل یک لباس اضافه در محل کار خود داشته باشید .
• در ساعات استراحت تلاش کنید ورزش های کف لگن را به شکل منظم انجام دهید .

استفاده از سوند

گاهی اوقات برای پیشگیری نشت ادرار انجام سوندگذاری لازم است. ممکن است به بیمار آموزش داده شود که هر چند ساعت برای تخلیه مثانه از سوند استفاده کند و گاها سوند بصورت طولانی مدت (دو الی سه هفته) داخل مثانه قرار می گیرد.

داشتن سوند به این معنی نیست که فرد از نظر جنسی نمی‌تواند فعال باشد. زنان و مردان هر دو می‌توانند با داشتن سوند هم رابطه جنسی داشته باشند. مردان می‌توانند برای برقراری روابط جنسی آن را به سمت پایین خم کرده و تا زده و کاندوم را روی آن بکشند. خانمها نیز با استفاده از یک نوار چسب، سوند را می توانند روی کشاله ران خویش ثابت کرده و به راحتی اقدام به رابطه نمایند.