سیستوسکوپی یا سیستو-یورتروسکوپی، روشی است که در آن جراح کلیه و مجاری ادراری (اورولوژیست) این امکان را دارد که مثانه بیمار را به کمک سیستوسکوپ از طریق پیشاب راه (مجرای خروج ادرار)، با جزئیات دقیق مشاهده و بررسی کند. سیستوسکوپ‌ها دارای لنز و منبع نور هستند؛ برخی از آنها امکانات بیشتری دارند و میتوانند در انجام عمل‌های جراحی کمک کنند.
سیستوسکوپی به کمک بی‌حسی انجام شده و حدود 5 الی 10 دقیقه (در مطب اورولوژیست) طول می‌کشد.
دلایل انجام سیستوسکوپی
- خونریزی در ادرار (هماچوری)
- انسداد در دستگاه ادراری
- ناهنجاری‌های مثانه یا پوشش آن، مانند تومور یا زائده
سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟
قبل از عمل:
بیمار قبل از انجام سیستوسکوپی باید تمام لباس های زیر و رو را خارج کرده و لباس مخصوص اتاق عمل به تن کند. سپس روی تخت در وضعیتی قرار بگیرد که پاها از هم باز باشد و پزشک امکان دسترسی به مجرای ادراری را داشته باشد. برای اینکه بیمار دردی حس نکند از یک ژل مخصوص به منظور بی حسی موضعی پیشاب راه مجاری ادراری استفاده می شود. معمولا از بی حسی عمومی و یا نخاعی استفاده نمی شود. پس از انجام بی حسی پزشک لوله باریک سیستوسکوپ را وارد مجرای ادراری کرده و داخل مثانه و مجاری را مشاهده می کند.
با توجه به اینکه عفونت ادراری از مشکلات رایج بعد از جراحی سیستوسکوپی است، پزشک به منظور پیشگیری ممکن است از بیمار بخواهد که قبل از عمل یا یک آزمایش عفونت ادراری انجام دهد و یا اینکه قبل از عمل یک دوره آنتی بیوتیک مصرف کند. در حین عمل نیز معمولا از بیهوشی عمومی استفاده می شود. همراهی یک نفر از نزدیکان بیمار بعد از عمل جراحی ضروری است و بیمار نباید شخصا پس از عمل جراحی رانندگی کند.
در طی عمل:
بیمار روی تخت معاینه قرار خواهد گرفت. یک ژل بی‌حسی داخل مجرای ادرار توسط سرنگ بدون سر سوزن ، تزریق می‌شود. ممکن است مقداری داروی آرامبخش از طریق وریدها ( سیاهرگ‌ها ) به بیمار داده شود.
سیستوسکوپ (آندوسکوپ)، که یک دوربین منعطف و شبیه سوند می‌باشد مجهز به نور و لنز است، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌گردد. تمام طول مجرا و داخل مثانه توسط سیستوسکوپی قابل ارزیابی است. طی فرایند سیستوسکوپی محلول نمکی استریل وارد مثانه می‌گردد تا دید بهتری را به جراح کلیه و مجاری ادراری بدهد. سیستوسکوپی به طور متوسط حدود 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد.
بعد از سیستوسکوپی چه باید کرد؟
با اینکه بیشتر افراد پس از یکی دو روز از انجام عمل به منظور بهبودی سریعتر بهتر است که موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- در صورت احساس خستگی استراحت کنید. از مواردی که به بهبود شما کمک می کند خواب کافی است.
- تا زمان تایید پزشک از فعالیت شدید و سنگین خودداری کنید.
- در مورد زمان شروع رانندگی و برقراری رابطه جنسی از پزشک خود سوال کنید.
- می توانید برنامه غذایی روزانه خود را داشته باشید. مصرف مایعات نیز کمک کننده است.
- داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید. در صورتی که معده درد دارید دارو را بعد از صرف غذا میل کنید.
- حتما طبق تاریخ تعیین شده به پزشک مراجعه کنید و دوره مصرف آنتی بیوتیک ها را کامل کنید.
- آزمایش های لازم را انجام داده و نتایج آنها را به نظر پزشک متخصص خود برسانید.
اگر بیمار پس از انجام سیستوسکوپی درد شدید، تب یا خونریزی قابل توجه داشته باشد، لازم است در اسرع وقت به پزشک خود اطلاع دهد.
نوعی دیگر از سیستوسکوپ وجود دارد که فلزی بوده و تحت بیهوشی در اتاق عمل کاربرد دارد. ابزارهای بزرگتری از طریق این‌گونه سیستوسکوپ می‌تواند وارد مثانه شود و به جراح اجازه بیشتری برای جراحی‌های کوچک روی مثانه را می‌دهد.
نکات تکمیلی:
ممکن است جراح در حین انجام سیستوسکوپی از ابزارهای کوچکی استفاده نماید که از طریق اندوسکوپ وارد مثانه می‌گردند و می‌توان توسط آنها نمونه‌برداری انجام داد یا زوائد کوچک را حذف کرد.
ممکن است به مدت یک یا دو روز پس از عمل، بیمار هنگام ادرار کردن سوزش یا ناراحتی کمی را تجربه کند.
نتایج سیستوسکوپی
پس از انجام سیستوسکوپی، دیواره مثانه باید صاف به نظر برسد و اندازه، شکل و موقعیت مثانه طبیعی باشد. همچنین نباید هیچ انسداد یا گرفتگی وجود داشته باشد.
انواع سیستوسکوپی و نحوه انجام آنها
اینکه پزشک متخصص از کدام نوع سیستوسکوپ استفاده می‌کند بستگی به هدف معاینه دارد. روش جراحی سیستوسکوپی با کمک ابزاری به نام سیستوسکوپ انجام می شود. در انتهای این وسیله که یک لوله باریک است، یک چراغ کوچک وجود دارد. دو نوع روش جراحی سیتوسکوپی می توان نام برد:
- سیتوسکوپ رژید یا سفت و استاندارد
- سیستوسکوپ فکسیبل یا منعطف
سیتوسکوپ رژید یا سفت
سیستوسکوپ رژید به دلیل قطر زیاد لوله سیستوسکوپ با استفاده از بی حسی انجام نمی شود و چون دردناک و برای بیمار بسیار آزار دهنده است باید با بیهوشی عمومی صورت گیرد.
از عوارض عمل جراحی سیستوسکوپی سفت و یا رژید می توان به احساس سوزش در ادرار اشاره کرد که خیلی سریع و با گذشت زمان برطرف می گردد. مشاهده خون در ادرار که ممکن است تا چندین هفته ادامه داشته باشد و در صورتی که همراه با دفع لخته و به میزان زیاد باشد ممکن است منجر به احتباس ادرار شود. امکان عفونت، پارگی مثانه، خونریزی و احتباس ادراری از عوارض این نوع عمل جراحی هستند.
سیستوسکوپی فلکسیبل یا منعطف
نسل جدید این نوع جراحی به نام سیستوسکوپ منعطف یا فلکسیبل با استفاده از یک لوله باریک و قابل انعطاف صورت گرفته و لذا با کمک بی حسی موضعی و بدون ناراحتی و درد خاصی برای بیمار انجام می شود. در این نوع جراحی امکان چرخش لوله در تمامی زوایای مثانه وجود دارد. با توجه به اینکه نسل جدید سیستوسکوپ ها با استفاده از لوله های یک بار مصرف صورت می گیرد احتمال عفونت ادراری بسیار پایین و نزدیک به صفر است. در این نوع روش جراحی که حدود 5 تا 20 دقیقه به طول می انجامد، پیشاب راه شسته شده و یک داروی بی حسی به پوست داخل پیشابراه وارد می شود. این عمل بدون استفاده از سوزن انجام می گیرد. سپس لوله باریک سیستوسکوپ از طریق پیشابراه وارد مثانه می شود. آب نمک یا آب نیز در لوله جریان می یابد تا مثانه را پر کند. با پر شدن مثانه، دیواره آن کشیده شده و پزشک می تواند دیواره مثانه را به صورت کامل مشاهده کند. درصورت مشاهده بافت غیر طبیعی، نمونه برداری کوچکی (بیوپسی) صورت گرفته و نمونه به آزمایشگاه ارسال می شود.
