بی اختیاری ادراری وضعیتی است که در زنان بیشتر از مردان شایع است و عموما شیوع آن با افزایش سن بیشتر می گردد،هرچند ممکن است جوانان را نیز مبتلا کند .بی اختیاری امری شایع است و بسیاری از مردم احساس شرمساری میکنند که حتی آن را با پزشک خود در میان بگذارند. لذا بعضا آنرا بدون درمان رها کرده و باقی زندگی خویش را با این وضعیت می گذرانند.
بیشتر موارد آن با ورزش های عضلات کف لگن و یا درمان طبی قابل برطرف شدن می باشد .درمان مناسب نیازمند تشخیص دقیق نوع بی اختیاری می باشد . روشهای درمانی براساس پروتکل بهداشتی و سیستم سلامت هر کشور متفاوت است.
علل بی اختیاری ادراری
- نقایض هورمونی
- ضعف عضلات کف لگن
- زایمان
- جراحی لگن
- عفونت ها
- بیماریهای عصبی، مغزی
- بزرگی خوش خیم پروستات و جراحی پروستات
تشخیص بی اختیاری ادراری
1- اخذ شرح حال
برای ارزیابی نوع بی اختیاری ادراری ابتدا پزشک شرح حالی شامل موارد ذیل را اخذ می کند :
- سابقه بیماری ،جراحی قبلی و یا سوابق دارویی
- مصرف سیگار ، الکل و قهوه و همچنین میزان مصرف آنها
- سابقه حاملگی، زایمان یا یائسگی
- سابقه یبوست و مشکلات اجابت مزاج
ارولوژیست نیازمند است سوالات گوناگونی در مورد میزان تاثیر این مشکل در زندگی فرد را نیز بخواهد به طور مثال موارد زیر جزو ضروریات ارزیابیست :
- هرچند وقت به توالت می روید ؟
- چند بار شبها جهت ادرار کردن از خواب بیدار می شوید ؟
- چه میزان ادرار نشت می کند و بیشتر چه موقع ( با سرفه، عطسه و زور زدن یا دیررفتن به سرویس بهداشتی)؟
- ایا در صورت احساس ادرار می توانید ادرار خود را نگه دارید ؟
2- معاینه
در معاینه ابتدا از شما می خواهند با مثانه ی پر سرفه و یا عطسه نمایید .ممکن است لازم باشد قدرت عضلات لگن را نیز معاینه کنند. در آقایان عموما معاینه پروستات نیز لازم می باشد، ودر خانم ها معاینه داخلی واژن هم ضروری است .
بیشتر بدانید >> درمان تنگی مجاری ادراری
3- تست های تشخیصی
- آزمایش کامل ادرار و کشت ادرار
- سونوگرافی از جهت تعیین مقدار ادرار باقیمانده
- نوار مثانه، نوار مثانه تستی است که در آن بیمار در ظرفی ادرار میکند و از طریق یکسری اتصالات دستگاه به بیمار، بررسی جریان ادرار ، قدرت عضلا ت مثانه، اسفنکتر (دریچه ادراری ) و ارزیابی فشار و توانایی ادرار کردن وی اندازه گیری و ثبت خواهد شد.
- سیستوسکوپی، تستی است که در بررسی بی اختیاری ادراری عموما کمتر بکار برده می شود، مگر در موارد وجود خون در ادرار یا زمانی که نوع بی اختیاری طبق شرح حال نامشخص است.
درمان بی اختیاری ادراری
روشهای مختلفی بسته به نوع و شدت بی اختیاری برای درمان وجود دارد.همیشه راه حل منفردی نیست که برای همه ی افراد بکار برده شود.عموما روشهای مختلف ابتدائا بکار برده می شود تا مناسبت ترین درمان انتخاب گردد .گاهی اوقات تدابیر محافظه کارانه و عدم درمان جدی وضعیت و کیفیت زندگی فرد را تغییر می دهد، مانند تغییر سبک زندگی، انجام ورزش های عضلات کف لگن. روش های جراحی نیز موقعی بکار برده می شوند که تغییرات فوق موفقیت آمیز نباشند.
به شایعترین داروهای بی اختیاری آنتی کولینرژیک گفته می شود و این گونه داروها می توانند وضعیت اضطراری و اورژانسی بودن دفع ادرار را برطرف کنند .بسته به نوع بی اختیاری، داروهای دسموپرسین ،دولوکستین و یا استروژن واژینال هم می توانند مناسب باشند.
انواع بی اختیاری ادراری
1- بی اختیاری استرسی
به هنگام فعالیت های خاصی مانند سرفه کردن، عطسه کردن ،خندیدن ،ورزش و یا بلند کردن اجسام سنگینی مانند برداشتن سبد میوه ها اتفاق می افتد. بی اختیاری استرسی معمولاً نتیجه ضعیف شدن یا آسیب دیدن ماهیچه هایی است که برای جلوگیری از دفع ادرار استفاده می شود ، مانند عضلات کف لگن و اسفنگتر مجرای ادرار.
2- بی اختیاری ادراری اضطراری
زمانی اتفاق می افتد که فرد بصورت ناگهانی نیاز به ادرار کردن دارد و نمی تواند در مقابل آن مقاومت کند.در این حالت عضلات مثانه بصورت غیر ارادی منقبض شده و فرد بدون اینکه بخواهد ادرار خواهد کرد. بی اختیاری اضطراری معمولاً نتیجه فعالیت بیش از حد عضلات detrusor است که مثانه را کنترل می کند و ضعف در این عضلات در مواقع استرسی _اضطراری باعث این نوع بی اختیاری میشود.
3- بی اختیاری ادراری پس از جراحی پروستات
جراحی پروستات شانس بی اختیاری استرسی را افزایش می دهد و ناتوانی در کنترل ادرار به علت این است که پس از جراحی، پروستات که فشار مضاعفی بر مجاری ادراری وارد می کرده است حذف شده و در نهایت مقاومت مجرا کمتر می شود.
4- بی اختیاری مختلط
زمانی است که علائم بی اختیاری استرسی و اضطراری را همزمان داشته باشید . به عنوان مثال ، ممکن است در صورت سرفه یا عطسه ، ادرار نشت کرده و اظطرارهای شدید دفع ادرار را نیز تجربه کنید.
5- بی اختیاری سرریز
این نوع که احتباس مزمن ادرار نیز نامیده می شود ، زمانی است که مثانه هنگام دفع ادرار نمی تواند کاملاً خالی شود. این اختلال باعث می شود مثانه بیش از اندازه معمول خود متورم شود. اگر بی اختیاری سرریز داشته باشید ، ممکن است اغلب ادرار چکه چکه کنید. همچنین ممکن است این احساس وجود داشته باشد که مثانه شما هرگز کاملاً خالی نیست و حتی در صورت امتحان نمی توانید آن را تخلیه کنید.
بی اختیاری سرریز اغلب به دلیل انسداد مثانه ایجاد می شود که از تخلیه کامل آن جلوگیری می کند. بی اختیاری کامل ممکن است به دلیل وجود مشکل در مثانه از بدو تولد ، آسیب نخاعی یا وجود یک تونل کوچک مانند حفره ای باشد که می تواند بین مثانه و ناحیه مجاور (فیستول) ایجاد شود.
موارد خاصی می توانند احتمال بی اختیاری ادرار را افزایش دهند
- بارداری و زایمان طبیعی
- چاقی
- سابقه بی اختیاری در خانواده
- افزایش سن
داروی بی اختیاری ادراری استرسی
اگر بی اختیاری استرسی با تغییر در شیوه زندگی یا ورزش به طور قابل توجهی بهبود نیابد ، معمولاً به عنوان مرحله بعدی جراحی توصیه می شود. با این حال ، اگر شما شرایط انجام جراحی را ندارید ، ممکن است از داروی ضد افسردگی به نام دولوکستین بهره مند شوید. این دارو می تواند به افزایش تون عضلانی مجرای ادرار کمک کند ، تا در بسته نگه داشتن آن کمک کند
. شما باید دو بار در روز قرص دولوکستین را مصرف کنید و بعد از 2 تا 4 هفته بررسی شوید تا ببینید دارو مفید است یا عوارض جانبی دارد.
عوارض جانبی دولوکستین شامل موارد زیر است
حالت تهوع
- خشکی دهان
- خستگی مفرط (خستگی)
- یبوست
داروهایی برای رفع بی اختیاری اضطراری
داروهای ضد موسکارینی
اگر آموزش تمرین مثانه برای بی اختیاری اضطراری شما موثر نباشد ، ممکن است پزشک عمومی دارویی به نام ضد موسکارین تجویز کند.
در صورت ابتلا به سندرم مثانه بیش فعال که ممکن است با تکرار ادرار همراه باشد یا با بی اختیاری ادرار اتفاق بیفتد ، داروهای ضد موسکارینی نیز تجویز می شوند.
متداول ترین انواع داروهای ضد موسکارینی که برای درمان بی اختیاری اضطراری ادرار استفاده می شوند عبارتند از:
- اکسی بوتینین
- تولترودین
- داریفناسین
این داروها معمولاً به صورت قرص خوراکی که 2 یا 3 بار در روز مصرف می شود . معمولاً دوز کم مصرف را شروع می کنید تا عوارض جانبی احتمالی را به حداقل برسانید.
داروی شب ادراری
داروی شب ادراری نسخه ای با دوز پایین دارویی به نام دسموپرسین است که برای درمان شب ادراری استفاده می شود ، که این دارو نیاز مکرر در طول شب برای ادرار کردن ، با کمک به کاهش میزان ادرار تولید شده در کلیه انجام میدهد.
روش جراحی در بی اختیاری استرسی
۱_ کولپوسوسپانسیون
در کولپوسوسپانسیون برش در ناحیه تحتانی (شکم) زده میشود و شامل برداشتن گردن مثانه و دوختن آن در این حالت بلند شده است. در خانم ها ، استفاده از کولپوسوسپانسیون می تواند از نشت غیر ارادی بی اختیاری استرس جلوگیری کند.
Colposuspension,به دو روش انجام میشود :
- کولپوسپانسون باز – جایی که جراحی از طریق یک برش بزرگ انجام می شود
- کولپوسوسپانسیون لاپاراسکوپی از طریق یک یا چند برش کوچک با استفاده از ابزار کوچک جراحی انجام می شود
مشکلاتی که ممکن است بعد از جراحی کولپوسپانسیون اتفاق بیفتد شامل:
مشکل در تخلیه کامل مثانه هنگام دفع ادرار ، عفونت های دستگاه ادراری (UTI) که باعث عود مجدد بیماری میشود
و ناراحتی در حین رابطه جنسی است.
۲_جراحی اسلینگ
شامل ایجاد شکاف در شکم تحتانی (شکم) و واژن شما می باشد ، بنابراین می توان یک قلاب را در اطراف گردن مثانه قرار داد تا از آن پشتیبانی کند و از نشت ادرار جلوگیری کند. در مردان ، این جراحی شامل بریدن بین بیضه و مقعد برای قرار دادن یک زنجیر در اطراف بخشی از پیاز مجرای ادرار (انتهای بزرگ شده مجرای ادرار) است.
قلاب را میتوان از موارد زیر باشد:
- بافتی که از قسمت دیگری از بدن شما گرفته شده است (اسلینگ اتولوگ)
- بافت اهدایی از شخص دیگر (اسلینگ آلوگرافت)
- بافتی که از یک حیوان گرفته شده است (زنجیر زنوگرافت) ، مانند بافت گاو یا خوک
معمولاً مشکل گزارش شده در رابطه با استفاده از اسلینگ ، مشکل تخلیه مثانه در هنگام دفع ادرار است. تعداد کمی از افرادی که این عمل را انجام می دهند پس از آن دوباره دچار بی اختیاری اضطراری میشوند که میتوان از عوارض عمل جراحی برشمرد.
جراحی و روش های بی اختیاری اضطراری
تزریق سم بوتولینوم
سم بوتولینوم A (بوتاکس) می تواند به دو طرف مثانه تزریق شود تا بی اختیاری ادرار و سندرم مثانه بیش فعال را درمان کند. این دارو گاهی اوقات می تواند با شل شدن مثانه به رفع این مشکلات کمک کند. اثر این روش می تواند چندین ماه طول بکشد و تزریق ها در صورت پاسخ مثبت می توانند تکرار شوند.
اگرچه ممکن است علائم بی اختیاری پس از تزریق بهبود یابد ، اما ممکن است تخلیه کامل مثانه برای شما مشکل باشد. اگر این اتفاق بیفتد ، باید یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر را در مجرای ادرار قرار دهید تا ادرار از مثانه تخلیه شود. سم بوتولینوم A در حال حاضر مجاز به درمان بی اختیاری در ادرار یا سندرم مثانه بیش فعال نیست ، بنابراین قبل از تصمیم به انجام این روش درمانی باید از هر گونه خطرات مطلع شوید.
تحریک عصب پشت تیبیا
عصب پشتی تیبیا از پای شما به مچ پا منتقل می شود و شامل رشته های عصبی است که از همان محل اعصاب شروع به مثانه و کف لگن شما عصب دهی میکند. . یک سوزن بسیار نازک از طریق پوست مچ پا شما وارد می شود و جریان الکتریکی ملایمی از طریق آن ارسال می شود و باعث احساس سوزن سوزن شدن و حرکت پا می شود. شما ممکن است به 12 جلسه تحریک نیاز داشته باشید که هر جلسه حدود 30 دقیقه طول بکشد ، با فاصله 1 هفته.
سیستوپلاستی تقویتی
در موارد نادر ، ممکن است برای درمان بی اختیاری ادرار ، عملی که به عنوان سیستوپلاستی تقویت کننده شناخته می شود ، توصیه شود. این عمل جراحی شامل بزرگتر شدن مثانه شما با افزودن یک تکه بافت از روده به دیواره مثانه است. بعد از سیستوپلاستی تقویت شده ممکن است نتوانید به طور طبیعی ادرار کنید و ممکن است لازم باشد از کاتتر استفاده کنید.
به همین دلیل ، سیستوپلاستی تقویت فقط در صورت تمایل به استفاده از کاتتر در نظر گرفته می شود. مشکلات در دفع ادرار همچنین می تواند بدین معنا باشد که افرادی که جراحی سیستوپلاستی تقویت کنندگی دارند می توانند به عفونت های دستگاه ادراری (UTI) مبتلا شوند که مدام باعث برگشت بی اختیاری نیز بشوند.
انحراف ادرار
انحراف ادرار روشی است که در آن لوله هایی که از کلیه به مثانه منتقل می شوند (حالب) به خارج از بدن هدایت می شوند. سپس ادرار در کیسه ای جمع می شود ، بدون اینکه به مثانه شما سرازیر شود. انحراف ادرار فقط باید در صورتی انجام شود که سایر درمان ها ناموفق بوده یا مناسب نباشند. این روش می تواند چندین عارضه ایجاد کند ، مانند عفونت مثانه ، و گاهی اوقات برای اصلاح مشکلات پیش آمده نیاز به جراحی بیشتر است.
چگونه با بی اختیاری ادراری زندگی کنیم :
- تغییرات سبک زندگی‌که بصورت کلی می توانند کیفیت زندگی را افزایش دهند..
- بهتر است مطمئن شوید که همیشه می دانید نزدیکترین توالت کجاست .
- هرگز از پرسیدن آدرس توالت در جامعه احساس شرمساری نکنید .
- مثانه خود را هر دوساعت به خصوص قبل از خواب تخلیه کنید .
- محصولات متنوعی برای جذب ادراری که نشت می شود وجود دارد مانند کاندوم های بی اختیاری و پد ها.
- هنگام استفاده از پوشک و یا پد ها سعی کنید که ناحیه کشاله ران را همیشه خشک و تمیز نگه دارید .اینکار به کاهش تحریک یا آزردگی پوست و همچنین کنترل بوی ادرار کمک خواهد کرد.
- مردان می توانند از کاندوم بی اختیار ی ادراری نیز استفاده کنند .
برای کنترل بی اختیاری ادراری در محل کار :
- از مصرف بی اندازه مایعات و نوشیدنی های کافئین دار مانند قهوه و چای پرهیز کنید.
- به محض احساس پر بودن مثانه، جهت تخلیه آن به دستشویی بروید و سعی کنید هر دوساعت مثانه خود را خالی کنید .
- سعی کنید لباسهای تیره بپوشید و حدالاقل یک لباس اضافه در محل کار خود داشته باشید .
- در ساعات استراحت تلاش کنید ورزش های کف لگن را به شکل منظم انجام دهید .
سوند چیست و چگونه سوند زندگی من را متاثر می کند ؟
گاهی اوقات برای پیشگیری نشت ادرار انجام سوندگذاری لازم است .ممکن است به بیمار آموزش داده شود که هر چند ساعت برای تخلیه مثانه از سوند استفاده کند و گاها سوند بصورت طولانی مدت ،دوهفته و یا بیست و یک روز داخل مثانه قرار می گیرد.
داشتن سوند به این معنی نیست که فرد از نظر جنسی نمی تواند فعال باشد.زنان و مردان هر دو می توانند با داشتن سوند هم رابطه جنسی داشته باشند .مردان می توانند برای برقراری روابط جنسی آن را به سمت پایین خم کرده و تا زده و کاندوم را روی آن بکشند .خانمها نیز با استفاده از یک نوار چسب، سوند را می توانند روی کشاله ی ران خویش ثابت کرده و به راحتی اقدام به رابطه نمایند.
