دیورتیکول مثانه کیسه‌ای برجسته به بیرون در دیواره مثانه است که میتواند مادرزادی باشد یا فرد طی زندگی به آن مبتلا گردد. دیورتیکول مادرزادی، زمانی تشکیل می‌شود که دیواره مثانه ضعیف بوده و بخشی از پوشش داخلی مثانه از دیواره عبور کرده و مثل حبابی به بیرون مثانه برجسته می‌شود. دیورتیکول مادرزادی اغلب طی اقدامات تصویربرداری و به صورت اتفاقی در کودکی یافت می‌شود و معمولا مثانه حاوی یک دیورتیکول می‌باشد. این اختلال عموما نیازی به درمان ندارد.
دیورتیکول‌های متعدد مثانه (بیش از 1 دیورتیکول) معمولاً به دلیل انسداد در مجرای خروجی مثانه (بزرگ شدن پروستات یا تنگی در مجرای ادراری)، عدم عملکرد صحیح مثانه به دلیل آسیب عصبی یا به ندرت، جراحی قبلی در مثانه ایجاد می‌شوند. دیورتیکول‌های اکتسابی در بزرگسالان دیده می‌شوند و اغلب مثانه حاوی دیورتیکول‌های متعدد است مخصوصا در افراد مسن که به علت بیماری بزرگی پروستات بیشتر دچار بیماری انسداد مجرای خروجی مثانه می‌باشند.
علائم دیورتیکول
در اغلب موارد، دیورتیکول مثانه فاقد علامت است. معمولا زمانی این دیورتیکول ها یافت می‌شوند که پزشکان در حال بررسی مثانه به علت سایر مشکلات ادراری هستند.
برخی از مشکلاتی که دیورتیکول مثانه میتواند با آن‌ها مرتبط باشد و نیاز به جراحی را مطرح کنند عبارتند از:
- عفونت‌های مجاری ادراری
- سنگ مثانه
- برگشت ادرار به کلیه‌ها (رفلاکس)
- تومورهای مثانه
- مشکل در دفع ادرار از مثانه
- انسداد دهانه حالب‌ها یا خروجی مثانه
روش‌های تشخیصی دیورتیکول مثانه
- دیورتیکول‌های مثانه را می‌توان با تصویربرداری توسط اشعه ایکس تشخیص داد.طی این عکس برداری، مثانه با ماده حاجب (ماده ای که در اشعه ایکس به خوبی دیده می‌شود) پر شده و سپس عکس برداری از مثانه انجام می‌شود. دیورتیکول به شکل حباب در بیرون مثانه و چسبیده به آن رویت میگردد.
- توسط سیستوسکوپی یا اندوسکوپی مثانه، پزشک با دوربینی نازک و بلند داخل مثانه را نگاه میکند و اگر دیورتیکول مثانه دچار تومور شده باشد، تومور قابل رویت خواهد بود. تست نوار مثانه میتواند با ارزیابی فشار داخل مثانه و عملکرد آن در تشخیص هرگونه انسداد کمک نماید.
- تست سونوگرافی نیز فضای داخل مثانه را نشان داده و همینطور میتواند در تشخیص انسداد احتمالی و تاثیر آن روی کلیه‌ها کمک نماید.
درمان دیورتیکول مثانه
در صورتی که دیورتیکول سبب انسداد در مثانه یا حالب‌ها گردد نیاز به جراحی بوده و درمان شامل حذف دیورتیکول یا رفع انسداد می‌باشد. جراحی دیورتیکول در صورت وجود عفونت و تورم شدید، دشوارتر خواهد بود.
در بیمارانی که حذف دیورتیکول قابل انجام نیست، می‌توان دهانه دیورتیکول به سمت مثانه را عریض‌تر کرد تا ادرار داخل دیورتیکول به راحتی به داخل مثانه تخلیه شود و در صورتی که توموری در دیورتیکول مشاهده شود، نمونه‌ای از آن برای بررسی سرطان برداشته می‌شود.
در صورتی که دیورتیکول مثانه هیچ گونه علائمی ایجاد نکند، نیازی به درمان ندارد.
پیگیری بعد از درمان
درمان دیورتیکول مثانه اغلب موثر است و به کاهش علائم کمک میکند. در برخی موارد، پس از رفع علت ایجاد دیورتیکول (مانند انسداد مثانه)، دیگر نیازی به درمان‌های بعدی نخواهید داشت. با این حال، ارولوژیست ممکن است گاها با استفاده از سیستوسکوپی ( اندوسکوپی مثانه از طریق مجرا)، دیورتیکول را بررسی کند.
پس از جراحی، برای تخلیه مثانه به مدت 1 یا 2 هفته به سوند نیاز خواهید داشت.
برخی از عوارض نادر جراحی دیورتیکول عبارتند از:
- آسیب به روده یا حالب (لوله‌هایی که ادرار را از کلیه‌ها حمل می‌کنند)
- نشت ادرار از مثانه بعد از جراحی
- عفونت
در برخی موارد، ممکن است لازم باشد بعدا دیورتیکول با جراحی باز برداشته شود. در بعضی افراد مثانه به خوبی تخلیه نمی‌شود و ممکن است برای تخلیه مناسب آن نیاز به سونداژ متناوب روزانه داشته باشد.
