هیدروسل: بررسی انواع، علل، تشخیص و روش‌های درمان

هیدروسل یکی از شایع‌ترین شرایط پزشکی است که مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

 این وضعیت با تجمع مایع در کیسه‌ای که بیضه‌ها را احاطه کرده است، مشخص می‌شود و می‌تواند باعث تورم و ناراحتی شود.

هیدروسل‌ها به طور معمول بدون درد هستند و اغلب در نوزادان تازه متولد شده مشاهده می‌شوند، اگرچه مردان بالغ نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.

 در این مقاله، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان هیدروسل می‌پردازیم.

تعریف هیدروسل

هیدروسل به تجمع غیرطبیعی مایع در داخل کیسه‌ای که بیضه‌ها را احاطه کرده است (تونیکا واژینالیس) گفته می‌شود.

 این تجمع مایع می‌تواند باعث بزرگ شدن کیسه بیضه شود و در برخی موارد با ناراحتی یا درد همراه باشد.

هیدروسل‌ها معمولاً خوش خیم هستند و به ندرت نیاز به مداخله پزشکی دارند، مگر اینکه باعث علائم آزار دهنده شوند یا با سایر شرایط جدی‌تر همراه باشند.

علل هیدروسل

بیضه‌های نرمال توسط لایه‌های نرمی احاطه می‌شوند، این لایه‌ها مقداری مایع تولید می‌کنند که باعث می‌شود بیضه‌ها به راحتی درون کیسه ی اطراف بیضه حرکت کنند.

مایع اضافی معمولا از طریق سیاهرگ‌های داخل بیضه جذب می‌شوند اگر تعادل بین مایع تولید شده و مایعی که تخلیه می‌شود به هم بخورد ممکن است مقداری مایع داخل کیسه‌های بیضه جمع شود که هیدروسل نامیده می‌شود.

هیدروسل در ۱۰ درصد نوزادان در بدو تولد و در ۱ درصد بزرگسالان ایجاد می‌شود.

علل ایجاد هیدروسل می‌توانند متنوع باشند و بسته به سن و شرایط پزشکی بیمار متفاوت باشند.

به طور کلی، علت ایجاد هیدروسل به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.

هیدروسل اولیه

هیدروسل اولیه اغلب در نوزادان تازه متولد شده مشاهده می‌شود و به دلیل نقص در بسته شدن فرآیند تونیکا واژینالیس ایجاد می‌شود.

در شرایط عادی، این کیسه در دوران جنینی بسته می‌شود، اما در برخی موارد این فرآیند به درستی انجام نمی‌شود و مایع می‌تواند در کیسه بیضه تجمع یابد.

هیدروسل ثانویه

هیدروسل ثانویه به دلیل شرایط خاص پزشکی یا آسیب‌های جسمانی ایجاد می‌شود. برخی از عوامل مؤثر در ایجاد هیدروسل ثانویه عبارتند از:

• عفونت‌ها

 عفونت‌های بیضه یا اپیدیدیم می‌توانند منجر به تجمع مایع و ایجاد هیدروسل شوند.

• آسیب‌ها

 ضربه‌ها یا آسیب‌های فیزیکی به کیسه بیضه ممکن است باعث تجمع مایع و تشکیل هیدروسل شود.

• جراحی‌ها

 برخی از جراحی‌های بیضه ممکن است باعث ایجاد هیدروسل به عنوان عارضه پس از عمل شوند.

• تومورها

تومورهای بیضه یا اپیدیدیم می‌توانند منجر به تجمع مایع و ایجاد هیدروسل شوند.

انواع هیدروسل

هیدروسل از جهت باز و بسته بودن ارتباط با حفره شکمی به دو نوع ارتباطی و غیر ارتباطی تقسیم می‌شود.

هیدروسل ارتباطی

هیدروسل ارتباطی زمانی رخ می‌دهد که یک ارتباط باز بین حفره شکمی و کیسه بیضه وجود دارد. این ارتباط اجازه می‌دهد مایع از شکم به داخل کیسه بیضه جریان یابد.

 این نوع هیدروسل در نوزادان و کودکان رایج‌تر است و ممکن است در طول روز اندازه کیسه بیضه تغییر کند، زیرا مایع می‌تواند به داخل و خارج از کیسه بیضه حرکت کند.

در بیشتر موارد، هیدروسل ارتباطی به صورت خودبخود و با رشد کودک برطرف می‌شود، اما در صورت تداوم مشکل، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

هیدروسل غیر ارتباطی

هیدروسل غیر ارتباطی زمانی رخ می‌دهد که مایع در اطراف بیضه تجمع پیدا کرده ولی ارتباطی با حفره شکمی وجود ندارد.

این نوع هیدروسل می‌تواند در نتیجه آسیب، التهاب، عفونت یا مشکلات دیگری در کیسه بیضه رخ دهد. هیدروسل غیر ارتباطی معمولاً در بزرگسالان شایع‌تر است. علائم شامل تورم بدون درد در کیسه بیضه است که به تدریج می‌تواند بزرگتر شود.

در برخی موارد، هیدروسل غیر ارتباطی نیاز به درمان ندارد و به خودی خود برطرف می‌شود، اما اگر باعث درد یا ناراحتی شدید شود، ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد.

علائم هیدروسل

علائم هیدروسل بسته به اندازه و محل تجمع مایع می‌تواند متفاوت باشد. در بیشتر موارد، هیدروسل بدون درد است و تنها علامت آن تورم کیسه بیضه می‌باشد.

 برخی از علائم شایع هیدروسل عبارتند از:

• تورم

تورم بدون درد کیسه بیضه یکی از علائم اصلی هیدروسل است. این تورم ممکن است در طول روز تغییر کند و در برخی موارد به طور موقت کاهش یابد.

• احساس سنگینی

 برخی افراد مبتلا به هیدروسل احساس سنگینی یا ناراحتی در کیسه بیضه می‌کنند.

• درد

 اگرچه هیدروسل به طور معمول بدون درد است، اما در موارد نادر می‌تواند باعث درد یا ناراحتی شود، به ویژه اگر با عفونت یا آسیب همراه باشد.

تشخیص هیدروسل

تشخیص هیدروسل بر اساس معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی بیمار انجام می‌شود.

پزشک ممکن است از روش‌های مختلفی برای تشخیص هیدروسل استفاده کند که عبارتند از:

• معاینه فیزیکی

 پزشک کیسه بیضه را معاینه می‌کند تا تورم و تجمع مایع را تشخیص دهد.

• ترانس ایلومیناسیون

 در این روش، پزشک از یک چراغ قوه استفاده می‌کند تا نور را از طریق کیسه بیضه بگذراند. اگر هیدروسل وجود داشته باشد، مایع شفاف خواهد بود و نور به راحتی از آن عبور می‌کند.

• سونوگرافی

در برخی موارد، پزشک ممکن است از سونوگرافی برای تأیید تشخیص هیدروسل و بررسی سایر مشکلات احتمالی مانند تومورها استفاده کند.

درمان هیدروسل

بیشتر هیدروسل‌ها به ویژه در نوزادان بدون نیاز به درمان خاصی خود به خود بهبود می‌یابند،. با این حال، اگر هیدروسل باعث علائم آزاردهنده شود یا با سایر مشکلات پزشکی همراه باشد، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی باشد.

 روش‌های درمان هیدروسل عبارتند از:

نظارت و انتظار

در بسیاری از موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که بیمار منتظر بماند و هیدروسل را تحت نظارت قرار دهد. این روش به ویژه در نوزادان مؤثر است، زیرا هیدروسل‌ها معمولاً در عرض چند ماه خود به خود بهبود می‌یابند. در افراد بالغی که هیدروسل باعث ایجاد علامت نشده است، یکی از انتخابات درمانی , پیگیری بیمار است. فرد می‌تواند از ساپورت بیضه ( بیضه بند ) استفاده کند و اگر در آینده دچار احساس درد و ناراحتی قابل توجه شود، جراحی ضرورت پیدا می‌کند.

آسپیراسیون

در مواردی که هیدروسل باعث ناراحتی شدید شود، ممکن است پزشک توصیه کند که مایع داخل کیسه بیضه تخلیه شود.

 این روش به عنوان آسپیراسیون شناخته می‌شود و شامل تخلیه مایع با استفاده از سوزن و سرنگ است. با این حال، ممکن است این روش به طور موقت مؤثر باشد وامکان عود مجدد وجود دارد.

جراحی

جراحی برای هیدروسل‌های بزرگ و آزاردهنده توصیه می‌شود، طی جراحی با بی هوشی عمومی ‌یا بی‌حسی نخاعی یک برش کوچک روی کیسه بیضه یا قسمت‌های تحتانی شکم داده می‌شود و مایع اطراف بیضه تخلیه می‌شود.

در صورت وجود ارتباط بین شکم و کیسه بیضه آن ارتباط قطع شده تا از انتقال مجدد مایع از شکم به سمت کیسه بیضه جلوگیری شود عموما این جراحی سرپایی است و نیازی به بستری شبانه نمی‌باشد

. هیدروسل‌ها ممکن است بعد از جراحی مجددا عود کنند که این امری ناشایع است.

جراحی برای درمان هیدروسل به دو روش اصلی انجام می‌شود:

• هیدروسلکتومی

 این روش شامل برداشتن کیسه هیدروسل است و به طور معمول تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. هیدروسلکتومی یک روش دائمی برای درمان هیدروسل است و خطر بازگشت آن را به حداقل می‌رساند.

• اسکلروتراپی

 در این روش، پس از تخلیه مایع، یک ماده شیمیایی به داخل کیسه بیضه تزریق می‌شود تا باعث التهاب و چسبیدن دیواره‌های کیسه شود و از تجمع مایع جلوگیری کند. این روش به طور معمول کمتر از هیدروسلکتومی مؤثر است و ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.

مراقبت‌های بعد از جراحی هیدروسل

پس از جراحی هیدروسل، مراقبت‌های صحیح برای بهبودی سریع و کاهش عوارض ضروری است.

معمولاً بیمار به مدت چند روز به پانسمان نیاز دارد تا زخم‌ها به درستی بهبود یابند. برای تسکین درد و کاهش تورم، پزشک ممکن است استفاده از محافظ بیضه را توصیه کند که به حفظ موقعیت صحیح بیضه‌ها و کاهش فشار بر روی ناحیه جراحی کمک می‌کند.

همچنین، استفاده از بسته‌های یخ بر روی ناحیه درمانی می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند و احساس راحتی بیشتری برای بیمار فراهم آورد.

 به علاوه، پیگیری‌های منظم با پزشک برای معاینه و ارزیابی وضعیت پس از جراحی بسیار مهم است تا از صحت فرآیند بهبودی وعدم رخ داد هرگونه عارضه اطمینان حاصل شود

 رعایت این نکات می‌تواند به تسریع روند بهبودی و جلوگیری از مشکلات بعدی کمک کند.

عوارض هیدروسل

اگرچه هیدروسل به طور معمول بدون عوارض جدی است، اما در برخی موارد ممکن است با مشکلاتی همراه باشد. عوارض هیدروسل عبارتند از:

• عفونت: تجمع مایع در کیسه بیضه می‌تواند محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و ایجاد عفونت فراهم کند.
• پیچ خوردگی بیضه: در موارد نادر، هیدروسل ممکن است با پیچ خوردگی بیضه همراه باشد که نیاز به جراحی فوری دارد.
• ناراحتی مزمن: هیدروسل‌های بزرگ ممکن است باعث ناراحتی مزمن و اختلال در فعالیت‌های روزمره شوند.

پیشگیری از هیدروسل

پیشگیری از هیدروسل به طور کامل ممکن نیست، اما می‌توان با انجام برخی اقدامات احتمال ابتلا به آن را کاهش داد. برخی از روش‌های پیشگیری عبارتند از:

• محافظت از کیسه بیضه

 استفاده از لباس‌های محافظ در فعالیت‌های ورزشی یا شغلی که احتمال آسیب به کیسه بیضه را کاهش می‌دهند، می‌تواند کمک کننده باشد.

• مراقبت‌های بهداشتی

 رعایت بهداشت شخصی و جلوگیری از عفونت‌های تناسلی می‌تواند خطر ابتلا به هیدروسل را کاهش دهد.

• معاینات دوره‌ای

انجام معاینات دوره‌ای توسط پزشک می‌تواند به شناسایی زودهنگام هیدروسل و درمان به موقع آن کمک کند.

جمع بندی

هیدروسل یک وضعیت پزشکی شایع است که به طور معمول بدون درد و عوارض جدی است. این بیماری می‌تواند در نوزادان و مردان بالغ ایجاد شود و علل مختلفی دارد.

تشخیص هیدروسل با معاینه فیزیکی و استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی انجام می‌شود.

درمان هیدروسل بسته به شدت علائم و شرایط بیمار متفاوت است و می‌تواند شامل نظارت و انتظار، آسپیراسیون و جراحی باشد.

با انجام اقدامات پیشگیرانه و مراقبت‌های بهداشتی مناسب می‌توان خطر ابتلا به هیدروسل را کاهش داد و در صورت بروز علائم مشکوک، به موقع به پزشک مراجعه کرد.