سرطان مجرای ادرار یا پیشابراه (علائم, تشخیص , درمان)

مجرای ادرار یک لوله توخالی است که اجازه می‌دهد ادرار از مثانه به خارج از بدن منتقل شود. در مردان، مجرای ادرار حدود ۲۰ سانتی متر طول دارد و از پروستات تا انتهای آلت تناسلی امتداد می‌یابد.

 در زنان، مجرای ادرار حدود ۴ سانتی متر طول دارد و درست بالای دهانه واژن به بیرون باز می‌شود. سرطان پیشابراه یا مجرای ادرار (Urethral cancer) نادرترین نوع سرطان دستگاه ادراری است.

 تنها 1 یا 2 نفر از هر 100 بیمار سرطانی به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند. این نوع سرطان در مردان شایع تر از زنان است.

علائم سرطان مجرای ادرار (پیشابراه)

در مراحل اولیه ممکن است علائم زیادی وجود نداشته باشد، اما با رشد سرطان، برخی از بیماران ممکن است متوجه توده یا برآمدگی روی مجرای ادرار شوند.

 برخی دیگر نیز ممکن است هنگام ادرار کردن، درد یا خونریزی داشته باشند. اگر تومور مجرای ادرار را تنگ یا مسدود کند، ممکن است فرد هنگام دفع ادرار دچار مشکل گردد یا خون از مجرای ادرار وی خارج شود.

علل سرطان مجرای ادرار (پیشابراه)

علت دقیق سرطان مجرای ادرار ناشناخته است. اما التهاب و عفونت طولانی مدت ممکن است خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهد.

 بسیاری از مردان مبتلا به سرطان مجرای ادرار، سابقه درمان تنگی مجرای ادرار یا عفونت‌های مقاربتی دارند.

 بسیاری از زنان مبتلا به سرطان مجرای ادرار، سابقه کارنکول (توده گوشتی) مجرای ادرار، دیورتیکول مجرای ادرار یا عفونت ادراری مکرر دارند.

در مرد و زن، ویروس پاپیلوم انسانی یا زگیل (HPV) با سرطان مجرای ارتباط دارد.

روش‌های تشخیصی سرطان پیشابراه

اورولوژیست ابتدا شرح حال و سوابق پزشکی بیمار را بررسی می‌کند. در مورد سوابق سایر بیماری‌هایی که ممکن است با سرطان مجرای ادرار مرتبط باشند نیز سوالاتی خواهد پرسید، مانند:

• سابقه تنگی مجرای ادرار
• سابقه عفونت‌های منتقله از راه جنسی
• سابقه سرطان مثانه
• سابقه کارنکول مجرای ادرار
• سابقه دیورتیکول مجرای ادرار
• سابقه عفونت‌های مکرر ادراری

سپس با معاینه مجرای ادرار هرگونه ناهنجاری یا توده ارزیابی می‌گردد. همچنین ممکن است اورولوژیست آزمایش ادرار، خون و تست‌های تصویربرداری را درخواست نماید.

سیستوسکوپی

مسیر مجرا و مثانه با آندوسکوپی قابل ارزیابی است. اگر اورولوژیست مورد غیرطبیعی ببیند، نمونه برداری (بیوپسی) از بافت مجرا نیز انجام می‌شود. سپس نمونه‌ها جهت بررسی پاتولوژیست ارسال می‌گردند.

 در صورت تشخیص سرطان، ممکن است برای تعیین دقیق محل و میزان گسترش سرطان، بررسی‌های تصویربرداری و سایر آزمایشات تجویز شوند.

درجه بندی و مرحله بندی سرطان پیشابراه

درجه بندی (Grading) سرعت رشد و گسترش تومور را نشان می‌دهد. رایج ترین سیستم‌های درجه بندی از دو درجه اصلی استفاده می‌کنند:

• درجه پایین: تومورهای درجه پایین کندتر رشد می‌کنند. اگرچه ممکن است بعد از درمان عود کنند، اما به ندرت به سایر نقاط بدن گسترش می‌یابند. سلول‌های تومورهای درجه پایین تنها تفاوت‌های جزئی با سلول‌های طبیعی دارند.
• درجه بالا: تومورهای درجه بالا سریع تر رشد می‌کنند. آنها اغلب پس از درمان عود کرده و احتمال بیشتری برای گسترش به سایر نقاط بدن دارند. این سلول‌ها در بررسی زیر میکروسکوپ نامنظم و غیرطبیعی به نظر می‌رسند.

 

مرحله بندی (Staging) سرطان مجرای ادرار (پیشابراه)

اگر سلول‌های سرطانی یافت شوند، پزشک باید مرحله بندی تومور را نیز انجام دهد.

پزشک جراح کلیه و مجاری ادراری باید بداند که آیا سلول‌های سرطانی گسترش یافته اند یا خیر. این کار مرحله بندی نامیده می‌شود. به طور کلی، سرطان با مرحله بالاتر (مرحله ۴ بالاترین مرحله است) جدی تر است.

جدول زیر مراحل را با استفاده از سیستم TNM (تومور، غدد لنفاوی، متاستاز) فهرست می‌کند:

تومور اولیه (T)

• Tx : تومور اولیه قابل ارزیابی نیست.
• T0 : هیچ مدرکی از تومور اولیه وجود ندارد.
• Ta : کارسینوم غیرتهاجمی پاپیلری، پولیپوئید یا زگیل مانند.
• Tis : کارسینوم در محل (سلول‌های سرطانی در محل اصلی خود باقی مانده اند و به بافت‌های اطراف حمله نکرده اند).
• T1 : تومور به بافت همبند زیر اپیتلیال (زیر لایه سطحی) نفوذ می‌کند.
• T2 : تومور به جسم اسفنجی، پروستات یا ماهیچه اطراف مجرای ادرار نفوذ می‌کند.
• T3 : تومور به جسم غاره ای، فراتر از کپسول پروستات، واژن قدامی یا گردن مثانه نفوذ می‌کند.
• T4 : تومور به سایر اندام‌های مجاور (به عنوان مثال، مثانه) نفوذ می‌کند.

غدد لنفاوی منطقه ای (N)

• Nx: غدد لنفاوی منطقه ای قابل ارزیابی نیستند.
• N0: هیچ متاستازی در غدد لنفاوی منطقه ای وجود ندارد.
• N1: متاستاز در یک غدد لنفاوی منفرد، به اندازه 2 سانتی متر یا کمتر.
• N2: متاستاز در یک غدد لنفاوی به اندازه 2 تا 5 سانتی متر، یا در چندین غدد (هیچ کدام از غدد بزرگتر از 5 سانتی مترنباشند).
• N3: متاستاز در غدد لنفاوی بزرگتر از 5 سانتی متر.

متاستازهای دور (M)

برای اینکه پزشک بداند سلول‌های سرطانی به سایر نقاط بدن گسترش یافته اند یا خیر، ممکن است آزمایشات بیشتری انجام شود، مانند:

• سی تی اسکن شکم و لگن

برای بررسی غدد لنفاوی درناژ کننده مجرای ادراری.

• ام آر آی

 برای بررسی وسعت موضعی تومور.

• عکس قفسه سینه با اشعه ایکس

 برای اطمینان از عدم گسترش تومور به ریه‌ها.

• اسکن استخوان

 ممکن است برای بررسی گسترش به استخوان‌ها لازم باشد.

• اوروگرافی ترشحی یا آی وی پی (IVP)

 اگر سرطان مجرای ادرار نوع خاصی به نام کارسینوم سلول‌های ترنزیشنال (transitional cell carcinoma) باشد، از این روش برای بررسی کلیه و حالب استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که هیچ محل دیگری از سرطان در سیستم ادرار وجود ندارد.

انواع سرطان مجرای ادرار

سرطان مجرای ادرار می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که هر یک ویژگی‌ها و روش‌های درمانی خاص خود را دارند. آگاهی از انواع مختلف این سرطان می‌تواند به تشخیص و درمان بهتر آن کمک کند.

کارسینوم سلول‌های ترنزیشنال (Transitional Cell Carcinoma – TCC)

این نوع سرطان از سلول‌های پوششی مجرای ادرار که قابلیت تغییر شکل دارند، منشاء می‌گیرد. TCC شایع ترین نوع سرطان مجرای ادرار است و معمولاً در قسمت پروگزیمال (نزدیک به مثانه) مجرای ادرار رخ می‌دهد.

کارسینوم سلول‌های سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma)

این نوع سرطان از سلول‌های سنگفرشی که مجرای ادرار را پوشش می‌دهند، منشاء می‌گیرد. کارسینوم سلول‌های سنگفرشی معمولاً در نتیجه عفونت‌های مزمن یا التهاب‌های طولانی مدت ایجاد می‌شود.

آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma)

این نوع سرطان از سلول‌های غده ای که به طور غیرعادی در مجرای ادرار رشد کرده اند، منشاء می‌گیرد. آدنوکارسینوم نادرتر از دو نوع دیگر است و معمولاً در قسمت پروگزیمال مجرای ادرار مشاهده می‌شود.

کارسینوم سلول‌های کوچک (Small Cell Carcinoma)

کارسینوم سلول‌های کوچک نوعی سرطان تهاجمی و نادر است که از سلول‌های کوچک و گرد تشکیل شده است. این نوع سرطان معمولاً سریع رشد می‌کند و نیاز به درمان‌های تهاجمی دارد.

ملانوم (Melanoma)

ملانوم نادرترین نوع سرطان مجرای ادرار است و از سلول‌های تولید کننده رنگدانه به نام ملانوسیت‌ها منشاء می‌گیرد. این نوع سرطان معمولاً تهاجمی است و نیاز به درمان فوری دارد.

درمان سرطان مجرای ادرار (پیشابراه)

برای همه بیماران مبتلا به سرطان مجرای ادرار، گزینه‌های مختلف درمانی وجود دارد که در سه دسته جای می‌گیرند:

• جراحی
• رادیوتراپی
• شیمی درمانی
• جراحی

جراحی رایج ترین درمان برای سرطان مجرای ادرار است. بسته به اینکه سرطان سطحی باشد یا تهاجمی، از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد.

سرطان‌های سطحی

اگر تومور به بافت‌های اطراف نفوذ نکرده باشد، ممکن است با ابزاری به نام سیستوسکوپ برداشته شود. این ابزار وارد مجرای ادرار شده و بوسیله‌ی ابزارهای خاص الکتریکی، تومور برداشته می‌شود.

تومورهای تهاجمی

برخی از بیماران ممکن است برای برداشتن توده به جراحی باز نیاز داشته باشند. در اغلب موارد، سرطان‌های مجرای ادرار در قسمت انتهایی مجرای ادرار (نزدیک به نوک مجرا) به خوبی با جراحی موضعی درمان می‌شوند. برای دستیابی به بهترین نتیجه‌ی درمانی در تومورهایی که قسمت خلفی مجرای ادرار (نزدیک ترین قسمت به مثانه) را درگیر می‌کنند، اغلب به جراحی گسترده تری نیاز دارند.

جراحی گره‌های لنفاوی

اگر سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته باشد، برداشتن غدد لنفاوی (لنفادنکتومی) ممکن است لازم باشد. پزشک ممکن است قبل از جراحی از سی تی اسکن برای بررسی غدد لنفاوی استفاده کند.

رادیوتراپی

پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می‌شوند. رادیوتراپی برای درمان سرطان‌های پیشرفته و یا به عنوان درمان مکمل پس از جراحی استفاده می‌شود.

شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. شیمی درمانی ممکن است برای سرطان‌های پیشرفته و یا برای کاهش اندازه تومور قبل از جراحی استفاده شود. همچنین شیمی درمانی می‌تواند به صورت موضعی (تزریق مستقیم به مجرای ادرار) یا سیستمیک (از طریق خون) انجام شود.

مراقبت‌های پس از درمان

پس از درمان جهت جلوگیری از عود مجدد سرطان و اطمینان از سلامتی , بیماران باید به صورت منظم توسط پزشک بررسی شوند. معاینات منظم، آزمایشات تصویربرداری و سایر تست‌ها به شناسایی زودهنگام هر گونه مشکل کمک می‌کنند. توجه به علائم و نشانه‌های جدید و گزارش آنها به پزشک بسیار مهم است.
پیشگیری از سرطان مجرای ادرار

پیشگیری از سرطان مجرای ادرار شامل اقداماتی است که می‌توانند خطر ابتلا به این نوع سرطان را کاهش دهند. اگرچه نمی‌توان تمامی عوامل خطر را کنترل کرد، اما رعایت برخی نکات می‌تواند به کاهش احتمال بروز این بیماری کمک کند:

سبک زندگی سالم

• ترک سیگار و الکل

 مصرف سیگار و الکل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف از جمله سرطان مجرای ادرار را افزایش دهد. در نتیجه ترک این عادات می‌تواند احتمال ابتلا به این سرطان را کاهش دهد.

• رعایت بهداشت فردی

 رعایت بهداشت ناحیه تناسلی و جلوگیری از عفونت‌های مزمن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به این نوع سرطان کمک کند.

• رژیم غذایی سالم

 مصرف غذاهای غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی اکسیدان‌ها می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.

واکسیناسیون HPV

ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) می‌تواند با برخی از انواع سرطان‌های ناحیه تناسلی و مجاری ادراری مرتبط باشد. واکسیناسیون HPV می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های HPV و به تبع آن، خطر ابتلا به سرطان‌های مرتبط با این ویروس را کاهش دهد.

کنترل و درمان عفونت‌های ادراری

عفونت‌های مکرر و مزمن ادراری می‌توانند خطر ابتلا به سرطان مجرای ادرار را افزایش دهند. درمان به موقع عفونت‌های ادراری و پیشگیری از عود آنها از طریق رعایت بهداشت، مصرف کافی مایعات و پیگیری دقیق درمان‌های پزشکی می‌تواند به کاهش خطر کمک کند.

جمع بندی

سرطان مجرای ادرار یا پیشابراه نوع نادری از سرطان است که مجرای ادرار را درگیر می‌کند. این نوع سرطان بیشتر در مردان نسبت به زنان شایع است و علائم اولیه آن ممکن است شامل توده‌ها یا برآمدگی‌های کوچک در ناحیه مجرای ادرار، درد یا خونریزی هنگام ادرار کردن باشد. تشخیص دقیق این بیماری از طریق معاینات بالینی، آزمایشات ادرار و خون، و تصویربرداری‌ها انجام می‌شود.

 در صورت تشخیص سرطان، درجه بندی و مرحله بندی تومور برای تعیین میزان گسترش و نوع درمان مناسب انجام می‌گیرد.

روش‌های درمانی شامل جراحی، رادیوتراپی و شیمی درمانی هستند که بسته به میزان گسترش و نوع تومور انتخاب می‌شوند. جراحی ممکن است شامل برداشتن توده‌ها و در موارد پیشرفته تر، غدد لنفاوی درگیر باشد.

پس از درمان، مراقبت‌های منظم و معاینات دوره ای برای جلوگیری از عود بیماری ضروری است.

پیشگیری از سرطان مجرای ادرار شامل رعایت سبک زندگی سالم، ترک سیگار و الکل، رعایت بهداشت فردی، رژیم غذایی سالم، واکسیناسیون HPV، و کنترل و درمان عفونت‌های ادراری است.

 این اقدامات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به این نوع سرطان کمک کنند. توجه به علائم و مراجعه به موقع به پزشک در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

سوالات متداول