بزرگی پروستات یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH): علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان‌های نوین

 هایپر پلازی خوشخیم پروستات (Benign prostatic hyperplasia) یا به اختصار BPH یک عارضه شایع در مردان مسن می‌ باشد.

بزرگی پروستات یک موضوع نگران کننده برای بسیاری از افراد است و آموزش و اطلاع رسانی مناسب می‌تواند بسیاری از این نگرانی‌ ها را بکاهد.

بزرگی پروستات هیچ ارتباطی با سرطان پروستات ندارد و روش‌ های درمانی گسترده‌ ای برای این بیماری وجود دارد که با توجه به صلاح دید متخصصان اورولوژی می‌تواند شامل دارو , درمان‌های کم تهاجمی و جراحی شود.

در این مقاله به صورت علمی به جزییات این بیماری و روش‌های درمان آن می‌پردازیم

پروستات چیست؟

پروستات غده‌ای به اندازه یک گردو (حدود 20 گرم) عضوی از سیستم تناسلی مردانه است.

این غده در زیر قاعده مثانه و در جلوی کانال خروجی مدفوع قرار دارد.

پروستات مجرای ادراری ( پیشآبراه ) را در بر میگیرد و طی انزال , مایع منی با انقباض عضلات دور این مجرا با فشار بالا تخلیه می‌ شود.

از همین جهت آسیب دیدن عضلات این قسمت می‌ تواند باعث انزال برگشتی یا بی اختیاری شود

همچنین غده پروستات با ترشح آنتی ژنی به نام PSA نقش مهمی در باروری اسپرم‌ ها در زمان ورود به درون رحم دارد.

علت بزرگ شدن پروستات چیست؟

با گذر سن از 40 سالگی بزرگ شدن پروستات با درجات و شدت متفاوتی در بسیاری از مردان رخ می‌ دهد و می‌ تواند بر روی مجرای ادراری و باروری مردان اثراتی داشته باشد.

به صورت کلی در بعضی افراد علائم بزرگی پروستات بروز می‌ کند و بعضی دیگر به این مشکلات دچار نمی‌ شوند و علت این موضوع به صورت دقیق مشخص نیست.

عوامل زیر می‌ تواند در بزرگی پروستات نقش داشته باشند:

1. افزایش سن

پروستات به طور طبیعی در دو مرحله از زندگی رشد می‌کند ,یکبار در دوران بلوغ و دیگری از حدود سن ۲۵ سالگی به بعد. در بسیاری از مردان، این رشد دومین مرحله ممکن است با گذر سن بیشتر شود و علائم بزرگی پروستات بروز کند.
طبق مطالعات انجمن ارولوژی آمریکا، تقریباً ۵۰٪ مردان بالای ۶۰ سال و ۹۰٪ مردان بالای ۸۰ سال علائم ناشی از BPH را تجربه می‌کنند.
این موضوع نشان می‌دهد که افزایش سن با افزایش احتمال بزرگ شدن پروستات همراه است.

2. تأثیر نژاد

تحقیقات مختلف نشان داده‌اند که برخی نژادها، به ویژه مردان آفریقایی‌تبار و آسیایی‌ها، نسبت به BPH حساسیت بیشتری دارند. طبق پژوهش‌ های انجام‌شده در کشورهای مختلف، نرخ بروز و شدت علائم BPH در میان مردان آفریقایی‌ تبار در مقایسه با نژادهای اروپایی بالاتر است. دلیل دقیق این تفاوت‌ ها هنوز کاملاً روشن نیست، اما فرضی ه‌های مربوط به تفاوت‌ های ژنتیکی، سبک زندگی، و میزان تولید هورمون‌ ها در این زمینه مطرح شده است.

3. افزایش هورمون‌های جنسی

یکی از مهم‌ترین عوامل هورمونی در رشد پروستات، هورمون دی‌ هیدروتستوسترون (DHT) است که از تستوسترون مشتق می‌ شود. تحقیقات نشان می‌ دهد که دی‌ هیدروتستوسترون با فاکتور رشد انسولینی (IGF-1) در ارتباط است و این فاکتور رشد در بافت پروستات تجمع می‌کند و باعث افزایش اندازه آن می‌ شود. پژوهش‌ های انجا م‌شده در دانشکده پزشکی جانز هاپکینز نشان داده‌اند که کاهش میزان DHT می‌تواند رشد پروستات را کاهش دهد و درمان‌های ضد هورمونی ممکن است در برخی موارد کمک‌کننده باشند.

4. عفونت‌ ها و التهاب پروستات

التهاب پروستات یا عفونت‌ های اطراف این غده می‌ توانند به تحریک فرآیندهای التهابی مزمن و به دنبال آن، رشد سلول‌های پروستات منجر شوند. تحقیقات نشان داده‌اند که این فرآیندها از طریق مسیرهای التهابی و فعال‌سازی عوامل التهابی مانند سیتوکین‌ها و پروستاگلاندین‌ها رخ می‌دهند. یک تحقیق انجام‌شده در مجله‌ی “Prostate Cancer and Prostatic Diseases” این مسئله را تایید کرده که عفونت‌ ها و التهاب‌ های مکرر در نزدیکی پروستات می‌ تواند عاملی برای بروز BPH باشد.

5. سندرم متابولیک

سندرم متابولیک شامل شرایطی مانند چاقی، دیابت، فشار خون بالا، و سطح پایین ویتامین D است که در مطالعات مختلف با افزایش خطر BPH مرتبط دانسته شده‌اند. برای مثال، مطالعه‌ای در مجله‌ی “European Urology” نشان داده است که چاقی می‌تواند اندازه پروستات را تا ۳.۵ برابر افزایش دهد. همچنین، کمبود ویتامین D با کاهش سیستم ایمنی و افزایش التهاب همراه است که ممکن است در رشد پروستات نقش داشته باشد.

6. مصرف داروهای بتا بلاکر

برخی داروهای بتا بلاکر مانند پروپرانولول که برای درمان فشار خون و میگرن تجویز می‌شوند، ممکن است با بزرگی پروستات مرتبط باشند. مطالعات نشان داده‌ اند که داروهای بتا بلاکر می‌توانند باعث اختلال در عملکرد عضلات صاف دیواره مثانه شوند و از این طریق مشکلات ادراری ناشی از BPH را تشدید کنند.

7. سابقه خانوادگی

وجود سابقه خانوادگی BPH می‌ تواند یکی از عوامل خطرساز باشد. تحقیقات ژنتیکی در این زمینه نشان داده‌اند که مردانی که پدر یا برادرشان دچار بزرگی پروستات بوده‌اند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند. پژوهش‌های صورت گرفته در دانشکده پزشکی دانشگاه استنفورد نیز نشان داده است که ژن‌هایی خاص ممکن است با افزایش خطر BPH مرتبط باشند و مردانی که این ژن‌ها را به ارث می‌برند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند.

8. فعالیت بدنی

فعالیت بدنی منظم نقش موثری در کاهش خطر BPH دارد. یک مطالعه گسترده در مجله “Medicine and Science in Sports and Exercise” نشان داد که ورزش و فعالیت فیزیکی منظم با کاهش خطر ابتلا به BPH مرتبط است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که فعالیت بدنی باعث بهبود جریان خون، کاهش التهاب و کنترل وزن می‌شود که همه این‌ ها می‌ توانند در جلوگیری از بزرگ شدن پروستات مؤثر باشند.

علائم و عوارض بزرگی پروستات چیست؟

علائم بزرگی پروستات به دلیل فشردگی مجرای ادرار توسط پروستات بزرگ شده بروز می کنند و می توانند زندگی روزمره و سلامت بیماران را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهند.

این علائم از جریان ضعیف ادرار و تاخیر در شروع آن تا تکرر، اضطرار و احتباس ادراری متغیرند و به طور تدریجی می توانند کیفیت زندگی فرد را کاهش دهند.

لازم به ذکر است که این علائم توسط بیماری‌های دیگری مانند تنگی مجرا، عفونت‌های مثانه، سنگ مثانه،قند خون و… نیز ایجاد می‌شوند.

در تصویر زیر می‌توانید پروستات طبیعی را با پروستات بزرگ شده مقایسه کنید

شناسایی و توجه به این علائم اهمیت بسیاری دارد، چرا که می تواند به درمان زودهنگام و جلوگیری از بروز عوارض پیچیده تری همچون عفونت های ادراری و احتباس حاد منجر شود.

1. جریان ضعیف ادرار

در بیماران مبتلا به BPH، پروستات بزرگ شده مجرای ادرار را فشرده کرده و باعث کاهش جریان ادرار می شود. این وضعیت به دلیل انسداد مجرا، باعث می شود جریان ادرار ضعیف تر از حالت طبیعی باشد و بیمار زمان بیشتری برای تخلیه مثانه نیاز داشته باشد. مطالعه ای در سال 2021 نشان داد که حدود 70% بیماران با علائم انسدادی پروستات از جریان ضعیف ادرار رنج می برند که در نهایت می تواند باعث کاهش کیفیت زندگی آن ها شود​

2. تاخیر در شروع ادرار

این مشکل، که به نام “hesitancy” نیز شناخته می شود، به این معناست که بیمار مدتی منتظر می ماند تا ادرار شروع شود. تحقیقات نشان می دهند که انسداد ناشی از پروستات بزرگ شده باعث کاهش فشار داخل مثانه و اختلال در شروع ادرار می شود. تحقیقی در مجله “Journal of Urology” تاکید کرده که 50-60% از بیماران مبتلا به BPH این علامت را تجربه می کنند و ممکن است با افزایش سن شدیدتر شود​

3. قطره قطره آمدن ادرار

در انتهای ادرار، برخی بیماران با BPH ممکن است جریان قطره ای را تجربه کنند. این علامت به دلیل کاهش تدریجی فشار مثانه و جریان نامنظم به وجود می آید. این مشکل در مردان مسن تر شایع تر است و می تواند منجر به احساس عدم تخلیه کامل شود. پژوهشی در “American Journal of Men’s Health” بیان کرده که حدود 40% بیماران با BPH دچار این مشکل هستند و نیاز به ارزیابی دقیق پزشکی دارند​

4. تخلیه ناکافی مثانه

احساس تخلیه ناکافی یکی از علائم شایع BPH است که به دلیل باقی ماندن ادرار در مثانه ایجاد می شود. این وضعیت به طور خاص در بیمارانی که BPH طولانی مدت دارند، شایع تر است و می تواند به عوارضی مانند عفونت های ادراری منجر شود. پژوهشی که توسط AUA انجام شده نشان می دهد که حدود 30% از بیماران مبتلا به BPH از تخلیه ناقص رنج می برند و این مشکل با افزایش سن بدتر می شود​

5. تکرر ادرار

تکرر ادرار به معنای نیاز به تخلیه ادرار به دفعات زیاد در طول شبانه روز است. این علامت به نام “شب ادراری” نیز شناخته می شود و می تواند اختلالات خواب جدی برای بیمار ایجاد کند. تحقیقی در “International Journal of Clinical Practice” نشان داده که مردان مبتلا به BPH دو برابر بیشتر از مردان بدون این مشکل نیاز به بیدار شدن مکرر در شب برای ادرار دارند. این حالت باعث کاهش کیفیت زندگی و احساس خستگی در طول روز می شود​

6. احساس اضطرار برای ادرار کردن

اضطرار برای ادرار کردن، که با نام “urgency” شناخته می شود، به معنای نیاز فوری به تخلیه ادرار است. این مشکل در بیماران مبتلا به BPH به علت تحریک زیاد مثانه رخ می دهد و ممکن است بیمار نتواند ادرار را به تعویق بیندازد. یک تحقیق که در “European Urology Journal” منتشر شد، نشان داد که حدود 60% بیماران مبتلا به BPH این علامت را گزارش کرده اند و ممکن است به بی اختیاری ادرار منجر شود​

7. انسداد کامل مجرای ادراری و احتباس ادراری حاد

در موارد نادر، پروستات بزرگ شده می تواند به انسداد کامل مجرای ادراری منجر شود که این وضعیت به نام “احتباس ادراری حاد” شناخته می شود. این وضعیت کمتر از 1% بیماران را درگیر می کند اما نیاز به سوندگذاری فوری دارد. تحقیقات AUA حاکی از آن است که خطر انسداد کامل در بیماران مبتلا به BPH شدید بیشتر است​

8. احتباس مزمن ادراری و عفونت های مکرر

در برخی بیماران، تخلیه ناقص مکرر منجر به احتباس مزمن ادراری می شود که با عوارضی مانند عفونت های مکرر و حتی بی اختیاری ادرار همراه است. مطالعات نشان داده اند که احتباس مزمن می تواند مثانه را تحریک کرده و باعث عفونت های مکرر و ضعف عملکردی شود​

معمولا علائم ادراری در ابتدا خفیف است و طی ماه‌ ها و سال‌ ها میزان بروز و شدت علائم بیشتر می‌ شود

همچنین باید در نظر داشت که تمامی مشکلات ادراری در مردان ناشی از بزرگی پروستات نیست و علامت‌ هایی مانند خون در ادرار , بی اختیاری و درد می‌ توانند ناشی از بیماری‌ های مثانه و کلیه باشند.

بزرگی پروستات چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص BPH عمدتاً بر اساس علائم گزارش شده توسط بیمار و بررسی شرح حال او صورت می گیرد. اگرچه این بیماری اغلب بدون نیاز به آزمایشات خاص تشخیص داده می شود، اما اورولوژیست ها ممکن است برای ارزیابی دقیق تر و اطمینان از عدم وجود سایر بیماری ها اقدامات تشخیصی زیر را انجام دهند:

1. معاینه پروستات از طریق مقعد (Digital Rectal Exam – DRE)

معاینه مقعدی پروستات یکی از مهم ترین روش ها برای ارزیابی پروستات است. اورولوژیست با وارد کردن انگشت خوب به داخل مقعد، پروستات را از دیواره مقعد لمس کرده و اندازه، شکل و سفتی آن را ارزیابی می کند.

این معاینه می تواند به تشخیص تغییرات غیرطبیعی در پروستات، مانند سفت شدگی ها یا برجستگی های مشکوک که ممکن است نشانگر سرطان پروستات باشند، کمک کند.

از طریق این معاینه می توان وضعیت کلی پروستات را بررسی کرد و در مواردی که ناهنجاری های مشکوک یافت شود، ارزیابی های بیشتری انجام داد.

2. آزمایش ادرار

آزمایش ادرار برای تشخیص عفونت های احتمالی، وجود خون در ادرار، و علائم دیابت یا بیماری های کلیوی انجام می شود.

این آزمایش می تواند به شناسایی عوامل دیگری که ممکن است باعث علائم ادراری شده باشند نیز کمک کند. برای مثال، وجود خون در ادرار می تواند به مشکلاتی مانند سنگ های ادراری یا عفونت های دستگاه ادراری اشاره کند.

3. آزمایش خون و اندازه گیری PSA (آنتی ژن مخصوص پروستات)

آزمایش PSA برای اندازه گیری سطح آنتی ژن مخصوص پروستات در خون انجام می شود. سطح PSA می تواند در شرایط مختلفی از جمله BPH، عفونت پروستات و سرطان پروستات بالا برود. این آزمایش به ویژه برای تشخیص زودهنگام سرطان پروستات اهمیت دارد.
باید توجه داشت که برخی عوامل از جمله رابطه جنسی یا دوچرخه سواری ممکن است به طور موقت سطح PSA را افزایش دهند؛ بنابراین توصیه می شود که بیمار چند روز قبل از انجام آزمایش PSA از فعالیت هایی که ممکن است سطح PSA را تحت تأثیر قرار دهد، خودداری کند.
اگر سطح PSA بالاتر از حد طبیعی باشد، پزشک ممکن است آزمایش های بیشتری برای بررسی بیشتر تجویز کند.

4. بررسی های تخصصی برای تشخیص بزرگی پروستات

سونوگرافی پروستات و دستگاه ادراری: این آزمایش برای ارزیابی اندازه و شکل پروستات و همچنین بررسی وجود هرگونه باقیمانده ادرار در مثانه انجام می شود. سونوگرافی می تواند به اورولوژیست کمک کند تا اطلاعات دقیقی در مورد اندازه پروستات و میزان انسداد آن به دست آورد و به عنوان یک راهنمای تصویربرداری برای تشخیص و برنامه ریزی درمان مناسب استفاده شود.

آندوسکوپی مثانه (سیستوسکوپی): در برخی موارد، برای بررسی دقیق تر مسیر ادراری و مثانه از سیستوسکوپی استفاده می شود. سیستوسکوپی یک روش تصویربرداری با استفاده از دوربین است که امکان مشاهده مستقیم مجرای ادراری و مثانه را فراهم می کند و می تواند انسدادهای احتمالی را شناسایی کند.

فلومتری یا ارزیابی جریان ادرار: این تست برای سنجش سرعت و حجم جریان ادرار در هنگام دفع استفاده می شود و می تواند به تشخیص انسداد در مجرای ادرار کمک کند. در افرادی که دچار BPH هستند، جریان ادرار کاهش می یابد و فلومتری می تواند میزان انسداد را ارزیابی کند.

آیا بالا بودن سطح PSA نشان دهنده‌ ی سرطان پروستات است؟

بزرگی پروستات می‌تواند باعث افزایش سطح PSA شود ولی تنها دلیل این افزایش نیست.

برای مثال التهاب پروستات (پروستاتیت) نیز می‌تواند باعث بالا رفتن سطح PSA شود.

افزایش سطح PSA می‌تواند با سرطان پروستات در ارتباط باشد ولی همیشه اینطور نیست.
نکته مهم در آزمایش PSA  بررسی تغییرات آن است و کسانی که روند افزایشی دارند ممکن است نیاز به اقدامات و بررسی‌ های بیشتر داشته باشند.

برای درمان BPH چه راه هایی وجود دارد؟

هر درمان مزایا و معایب خودش را دارد، به نظر می‌ رسد که یک روش درمانی خاص نتواند تمام علائم را بر طرف کند و شاید لازم باشد که از درمان‌های ترکیبی استفاده شود

درمان انتظاری

 این روش درمانی برای بیمارانی استفاده میشود که علایم خفیف تا متوسطی دارند و کیفیت زندگی آنها توسط این علائم کاهش نیافته است در درمان انتظاری به بیماران توصیه‌هایی در جهت اصلاح شیوه‌ی زندگی می‌شود و علائم آنها به صورت منظم پیگیری می‌شود.

گاها علائم بیماران بدون درمان بعد از مدتی بهبود می‌یابد و از مداخله‌های بیشتر بی نیاز می‌شوند اما گاها در طی زمان علائم بدتر شده و با مشورت اورولوژیست نیاز به مداخله‌ی بیشتر دارند

این توصیه‌ها عبارتست از :

• عدم نوشیدن مایعات قبل از خواب و بیرون رفتن از منزل
• محدودیت استفاده از کافئین و الکل
• تقویت عضلات کف لگن با استفاده از بیوفیدبک ( خصوصا در بیماران که دچار ارجنسی هستند میتواند کمک کننده باشد)
• عدم استفاده از داروهایی که میتواند علائم را بدتر کند از جمله برخی آنتی هیستامین‌ها مثل دیفن هیدرامین یا دکونژستانت‌ها مثل سودوافدرین

درمان‌های دارویی

 اورولوژیست ممکن است بر اساس شدت بیماری درمان دارویی را در نظر بگیرد

این دارو‌ها بیماری را به صورت کامل ریشه کن نمی‌کنند و هدف درمان دارویی کاهش شدت علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران است.

دارو‌های آلفا بلاکر

آلفا بلاکر‌ها با شل کردن گردن مثانه و پروستات باعث بهبود علائم ادراری می‌شوند و تاثیری در کوچک شدن پروستات ندارند.

از فواید دارو‌های آلفا بلاکر تاثیر سریع آن‌ها است و عوارض آن‌ها می‌تواند شامل کاهش فشار خون وضعیتی , سردرد , سرگیجه , آبریزش بینی و سختی در انزال باشد.

از جمله دارو‌های آلفا بلاکر می‌توان به alfuzosin, doxazosin, silodosin, tamsulosin و terazosin اشاره کرد

که داروی تامسولوسین به راحتی در بازار دارویی ایران در دسترس است.

اگر برای درمان اختلال نعوظ از داروهایی مانند سیلدنافیل (وایاگرا ) vardenafil (Levitra), tadalafil (Cialis), or avanafil (Stendra) استفاده می‌شود نباید از terazosin و doxazosin استفاده شود ولی تامسولوسین تداخلی با داروهای ذکر شده ندارد

دارو‌های مهارکننده 5 آلفا ردوکتاز

این دسته دارویی با تاثیر بر گیرنده‌های پروستات باعث کوچک شدن پروستات و کاهش علائم این بیماری می‌شوند.

این دارو‌ها می‌توانند عوارضی مانند کاهش میل جنسی , اختلال نعوظ و افزایش اندازه پستان‌ها را به دنبال داشته باشند.

داروی فیناستراید و دوتاستراید در این دسته قرار می‌گیرند که داروی فیناستراید در ایران به راحتی در دسترس است.

این دارو‌ها در شش ماهه اول شروع درمان در اکثر موارد باعث بهبود علائم بیماری می‌شوند و همچنین می‌توانند ریسک احتباس ادراری و نیاز به جراحی را کاهش دهند.

داروهای مهارکننده فسفو دی استراز -5

در بیمارانی که همراه با BPH اختلال نعوظ نیز دارند ممکن است بتوانند از این دسته دارویی بهره ببرند.

این دارو‌ها در بیمارانی که از نیترات استفاده می‌کنند و یا عملکرد کلیه پایینی دارند منع مصرف دارد

 درمان ترکیبی

درمان دارویی ترکیبی با آلفا بلاکر و مهارکننده آلفا ردوکتاز می‌تواند در افراد زیر کمک کننده باشد

• افرادی که علائم شدیدی دارند
• افرادی که پروستات بسیار بزرگی دراند
• کسانی که به درمان با حداکثر دوز آلفا بلاکر پاسخ نداده اند

درمان گیاهی

دارو‌های گیاهی می‌توانند در کنار استفاده از درمان‌های دیگر در بهبود علائم و کوچک شدن اندازه پروستات موثر باشند.

عصاره گیاهانی چون زرداختران، بید ارغوان، جوز آفریقایی، کدو، گوجه فرنگی عصاره‌های رایجی هستند که در داروهای گیاهی موجود استفاده شده و با نام برندهای مختلف در دسترس بیماران هستند.

نکته مهم : داروهای گیاهی مانند نخل اره ( saw palmetto) سابقا در اروپا رواج داشته اما طبق مطالعات جدید استفاده از این داروها هیچ اثری در بهبود علائم ادراری نداشته و تاثیری در جلوگیری از بزرگ شدن پروستات ندارد

نکته مهم : دارو‌های گیاهی باید مورد تایید وزرات بهداشت باشند و نباید از دارو‌های بدون مجوز استفاده شود

درمان بزرگی پروستات با جراحی

در صورتی که علائم بیماری بسیار اذیت کننده باشند و یا درمان دارویئ موثر نباشد جراحی می‌تواند کار آمد باشد.

از هر 4 نفر مبتلا به BPH یک نفر تحت جراحی قرار می‌گیرد.

در روش جراحی قسمت میانی پروستات برداشته شده و باعث می‌شود مجاری ادراری گشاد شوند و علائم ادراری فرد بهبود یابند.

در موارد جراحی سرطان تمامی بافت پروستات و کپسول آن به صورت کامل برداشته می‌شوند.

کسانی که دچار عوارض زیر شده باشند جراحی می‌تواند برای آنها مفید باشد :

• نارسایی کلیوی ثانویه به BPH
• ابتلا به عفونت‌های ادراری مکرر
• ابتلا به احتباس ادراری مکرر
• عدم توانایی استفاده از درمان دارویی
• جریان بسیار ضعیف ادرار
• نیاز به تلاش برای شروع ادرار
• مسدودی کامل مجرای ادراری
• ابتلا به سنگ‌های مثانه
• وجود خون واضح در ادرار
• عدم توانایی تخلیه کامل مثانه
• خونریزی از پروستات

انواع عمل‌های جراحی پروستات

معمولا هدف از جراحی پروستات به شرایط بیمار بر می‌گردد. در بیماری که بافت سرطانی در پروستات دارد، هدف از بین بردن این بافت سرطانی است و در بیماری که پروستات بزرگ شده دارد، هدف حذف بافت پروستات و برگرداندن جریان ادرار به صورت نرمال می‌باشد.

اعمال جراحی که جهت درمان BPH انجام می‌شوند به دو دسته اعمال جراحی کمتر تهاجمی و اعمال جراحی تهاجمی تقسیم می‌شوند

 اعمال جراحی کمتر تهاجمی

مزیت جراحی‌های کمتر تهاجمی در این است که می‌توانند به صورت سرپایی و بدون نیاز به بستری انجام شوند و زمان بهبودی کوتاه‌تری دارند.

ولی باید در نظر داشت که ممکن است در آینده با برگشت علائم نیاز دوباره به جراحی و یا ادامه درمان دارویی وجود داشته باشد.

انواع مختلفی از جراحی‌های کم تهاجمی وجود دارد و انتخاب نوع عمل به اندازه پروستات , وضعیت کلی سلامتی ,نظر اورولوژیست و ترجیح بیمار بستگی دارد

روش‌های کم تهاجمی

لیفت پروستات از طریق پیشابراه (PUL)

در این روش جراح ایمپلنت‌های بسیار کوچکی را با استفاده از سوزن درون پروستات جای گذاری می‌کند.

این ایمپلنت‌ها با فشرده کردن پروستات باعث کاهش فشار آن بر روی مجرای ادراری می‌شوند و علائم ادراری را بهبود می‌بخشند

قطعات جای گذاری شده دائمی هستند و به راحتی قابل برداشت نیستند.

با این روش درمان هیچ برشی در بدن صورت نمیگیرد و هیچ بافتی تخریب و خارج نمی‌شود بسیاری از مردانی که دارای پروستات بزرگ هستند و علائم ادراری دارند کاندید خوبی برای این جراحی هستند.

 روش PUL عوارض جنسی بسیار کمتری در مقایسه با سایر روش‌های جراحی پروستات دارد.

بیمارانی که نیازمند انجام MRI جهت بررسی سرطان پروستات هستند ممکن است در تصویر برداری دچار مشکل شوند.

در صورت حساسیت بیمار به نیکل و تیتانیوم و یا استیل ضد زنگ نباید از این روش استفاده کند.

Water vapor thermal therapy

در این روش با استفاده از بخار آب پرفشار سلول‌های پروستات که بر روی مجرای ادراری فشار می‌آروند نابود می‌شوند.

این متد درمانی میتواند به صورت سرپایی و در مطب انجام شود و بدون نیاز به بیهوشی و تنها با مصرف داروی ضد درد قابل انجام است.

در این روش دستگاهی که سوزنی در انتها به آن متصل است با استفاده از امواج بخار آب تولید می‌کند و اورولوژیست با این سوزن می‌تواند سلول‌های پروستات را از بین ببرد.

سپس بدن سلول‌های مرده را پاکسازی می‌کند و باعث کاهش اندازه پروستات می‌شود.

بیمار ممکن است پس از استفاده از WVTT تا چند روز ادرار خونی داشته باشد و یا نیازمند استفاده از سوند ادراری باشد.

در این روش عوارض جنسی بسیار نادر هستند ولی ممکن است بیمار درد و تکرر ادرار تا سه هفته بعد از عمل داشته باشد.

ایمپلنت‌ های موقتی پروستات (TIPD)

در این روش با استفاده از سیستوسکوپ دستگاهی در داخل مجرای ادراری برای مدت یک هفته قرار داده می‌شود و سپس توسط اورولوژیست برداشته می‌شود.

این ایمپلنت ساختار مجرای ادراری را تغییر می‌دهد و باعث کاهش اثر انسدادی پروستات بر روی مجرای ادراری می‌شود.

این روش می‌تواند تاثیر مفیدی بر روی علائم ادراری داشته باشد و ریسک بسیار کمی دارد.

اورولوژیست می‌تواند در مطب اقدام به کارگزاری ایمپلنت کند و نیاز به اتاق عمل و بیهوشی ندارد.

ممکن است بیمارانی که از این روش درمانی استفاده می‌کنند دچار عفونت‌های مجرای ادراری یا زخم مجرای ادراری شوند

همچینین بعضی افراد دچار علائمی مانند سوزش ادرار و احساس اورژانسی دفع ادرار در مدت زمانی که ایمپلنت در مجرای ادراری قرار دارد می‌شوند.

 سوزاندن رگ ‌های پروستات PAE

در این روش رادیولوژیِست به منظور کاهش جریان خون پروستات رگ‌های منتهی به آن را می‌سوزاند و کاهش خونرسانی باعث کوچک شدن پروستات می‌شود.

این یک روش درمانی جدید است که مطالعات زیادی در زمینه اثر بخشی آن وجود ندارد.

 جراحی‌ های تهاجمی

روش های جراحی تهاجمی در درمان مشکلات پروستات از اهمیت ویژه ای برخوردارند، زیرا این روش ها اغلب برای بیمارانی استفاده می شوند که علائم شدید انسداد مجاری ادراری و بزرگ شدن قابل توجه پروستات دارند و سایر روش های درمانی کم تهاجمی و دارویی برای آن ها کارساز نبوده است.

این نوع جراحی ها، مانند برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه (TURP)، برش پروستات با لیزر، و جراحی باز پروستات، به صورت مستقیم بافت اضافی را از پروستات بر می دارند و از این طریق باعث رفع انسداد و بهبود علائم ادراری می شوند.

این روش ها نه تنها در بازگرداندن کیفیت زندگی بیماران مؤثرند، بلکه می توانند جلوی پیشرفت بیشتر بیماری و بروز عوارض جدی تر را بگیرند. برای بسیاری از بیماران، جراحی تهاجمی بهترین و مؤثرترین گزینه برای بهبود سریع و کاهش فشار مثانه و مجاری ادراری است.

از این رو، شناخت روش های مختلف جراحی تهاجمی و موارد کاربرد آن ها می تواند به بیماران کمک کند تا انتخاب های آگاهانه تری در مسیر درمان داشته باشند.

برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه یا رزکسیون پروستات (TURP)

این عمل جراحی تحت بیهوشی و عمومی یا نخاعی انجام می‌گیرد و بهترین روش جراحی برای‌هایپر پلازی خوش خیم پروستات به شمار می‌رود.

در این روش با استفاده از یک سیم حلقوی قسمت مرکزی پروستات برش داده و از طریق مثانه خارج می‌شود.

عمل جراحی حدود یک ساعت طول می‌کشد و بیمار بعد از یک روز ترخیص می‌شود.

این روش جراحی پروستات باعث بهبود قابل توجه علائم ادراری بیماران می‌شود ولی 90% بیماران در زمان انزال مایع منی آن‌ها به داخل مثانه می‌ریزد و کاهش شدید در حجم مایع منی خارج شده خواهند داشت.

برش دادن پروستات از طریق پیشابراه (TUIP)

این نوع عمل جراحی برای بیمارانی که افزایش زیاد سایز پروستات ندارند (زیر 40 گرم) ولی علائم انسدادی شدیدی دارند استفاده می‌شود

در این روش جراحی , تنها برشی در گردن مثانه ایجاد می‌شود و مجرای ادراری گشاد‌تر می‌شود.

جراحی حدود 30 دقیقه زمان می‌برد و مدت زمان بستری کوتاهی دارد.

احتمال بازگشت مایع منی به مثانه نسبت به روش TURP کمتر است و از عوارض نادر آن ناتوانی جنسی یا بی اختیاری ادرار است

جراحی پروستات با لیزر HoLEP

در این روش از لیزر هولمیوم جهت برش پروستات استفاده می‌شود.

استفاده از لیزر مزیت خاصی در مقایسه با روش TURP ندارد و بیشتر در بیمارانی که به به علت بیماری ثانویه امکان بیهوشی عموی یا نخاعی را ندارند استفاده می‌شود.

جراحی از طریق لیزر بسیار گران است و عوارض بیشتری (سوزش و تکرر ادرار) نسبت به روش TURP دارد و از این جهت کمتر مورد استقبال اورولوژیست‌ها قرار می‌گیرد

تبخیر درون مجرایی پروستات (TUVP)

در این روش جراحی اورولوژیست دستگاهی به درون مجرای ادراری وارد می‌کند و با استفاده از القای جریان الکتریکی بافت پروستات اطراف مجرا را از بین می‌برد.

حرارت ناشی از جریان الکتریکی باعث سوزاندن رگ‌های بافت نیز می‌شوند و این موضوع باعث کاهش خونریزی می‌شود.

بیماران زمان بستری و نیاز به سوند ادراری کمتری دارند.

سایش درون مجرایی با فشار آب TWJA

در این روش جراح اورولوژیست با استفاده از سونوگرافی محل دقیق برش رو علامت گذاری می‌کند و سپس با استفاده از ابزاری از طریق مجرای ادراری اقدام به برش بافت با فشار بالای آب می‌کند.

سپس بیمار نیازمند بستری جهت شتسشوی مرتب مثانه جهت جلوگیری از ایجاد لخته به مدت 24 ساعت است.

همچنین بیماران بعد از ترخیص باید به مدت 48 ساعت سوند ادراری داشته باشند.

 جراحی باز پروستات

این جراحی معمولا در افرادی که حجم پروستات آن‌ها بیشتر از 70 تا 90 گرم است استفاده می‌شود. در حال حاضر این جراحی محدود به افرادی می‌باشد که به دلیل بزرگی بیش از اندازه پروستات، جراحی پروستات از طریق مجرا برایشان امکان پذیر نمی‌باشد.

 جراحی باز رتروپوبیک

جراح برشی از پایین شکم ایجاد کرده و از این طریق به پروستات دسترسی پیدا می‌کند.

 در بیشتر موارد، فقط بافت پروستات برداشته می‌شود اما در موارد سرطانی و احتمال تهاجم بافت سرطانی به بافت‌ های اطراف پروستات، بعضی از ندول‌ های لنفاوی به منظور نمونه برداری برداشته می‌شود.

در صورتی که جراح دریابد که سرطان در کل بافت‌های بدن منتشر شده است دیگر اقدام به خارج کردن بافت‌ های درگیر نمی‌کند.

 جراحی باز پرینه‌ ای

در این روش، جراح یک برش بین کیسه بیضه و رکتوم (مقعد) ایجاد می‌کند و غده پروستات را از این مسیر خارج می‌کند.

معمولا این عمل جراحی به واسطه وجود یک بیماری دیگر صورت می‌گیرد که باعث می‌شود جراح قادر به انجام روش رتروپوبیک نباشد.

در این شرایط نمی‌توان غدد لنفاوی و یا لنف نود‌ها را خارج کرد.

طول مدت جراحی از حالت رتروپوبیک کمتر است اما ریسک بیشتری برای ناتوانی در نعوظ وجود دارد.

لاپاراسکوپیک

کم تهاجمی‌ترین روش به منظور دسترسی به پروستات، این نوع عمل می‌باشد.

 این روش جراحی که حدود ۲ تا ۳ ساعت به طول می‌ انجامد به تحقیقات بیشتری نیاز دارد تا در گروه جراحی‌ های استاندارد قرار گیرد. 

دو روش عمده در این جراحی وجود دارد:

• پروستاتکتومی لاپاروسکوپی

 مستلزم برش‌ های خیلی کوچک به منظور عبور دادن وسایل کوچک جراحی است و داخل بدن توسط لوله کوچکی که به دوربین مجهز است مشاهده می‌ شود.

• روش پروستاتکتومی لاپاروسکوپی به کمک ربات

جراح توسط یک بازوی رباتیک و مانیتوری که به دوربین ربات متصل است و بدون دخالت دست، عمل جراحی را انجام می‌دهد. بازوی رباتیک، امکان مانور و دقت بیشتری را ایجاد می‌ کند.

جمع بندی

هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH)، که به بزرگی پروستات نیز شناخته می شود، یک بیماری شایع در میان مردان بالای ۵۰ سال است.

این عارضه در نتیجه رشد بافت پروستات رخ می دهد و می تواند با تنگ کردن مجرای ادرار، مشکلاتی مانند ضعیف شدن جریان ادرار، احساس تخلیه ناقص، تاخیر در شروع ادرار، و تکرر ادرار را ایجاد کند.

افزایش سن مهم ترین عامل خطر این بیماری است، به طوری که بیش از نیمی از مردان بالای ۶۰ سال دچار علائم ناشی از BPH می شوند.
بزرگی خوشخیم پروستات با سرطان پروستات متفاوت است و نباید این دو را باهم اشتباه گرفت

علل اصلی BPH شامل تغییرات هورمونی، مانند افزایش دی هیدروتستوسترون (DHT) و سطح بالای فاکتورهای رشد، التهابات و عفونت های مکرر پروستات، نژاد (بیشتر در مردان آفریقایی تبار و آسیایی)، و سندرم متابولیک است. عوامل ژنتیکی و سطح فعالیت بدنی نیز می توانند در بروز این بیماری مؤثر باشند.

روش های تشخیص BPH شامل چندین اقدام است که به شناسایی و ارزیابی شدت بیماری کمک می کند. از جمله این روش ها می توان به معاینه مقعدی پروستات (DRE)، آزمایش PSA برای اندازه گیری آنتی ژن مخصوص پروستات، و سونوگرافی پروستات و دستگاه ادراری اشاره کرد.
همچنین، فلومتری ادرار و سیستوسکوپی برای ارزیابی جریان و انسداد مجرای ادراری به کار می رود.

درمان های BPH بسته به شدت علائم و نیازهای بیمار متفاوت است. در موارد خفیف، توصیه می شود که بیمار تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کند، از جمله کاهش مصرف کافئین و الکل، و اجتناب از مصرف مایعات قبل از خواب.

درمان های دارویی شامل آلفا بلاکرها (که با شل کردن عضلات پروستات به کاهش علائم کمک می کنند) و مهارکننده های 5 آلفا ردوکتاز (که باعث کاهش اندازه پروستات می شوند) است. اگر دارو مؤثر نباشد، روش های جراحی به دو دسته کم تهاجمی و تهاجمی تقسیم می شوند.

در روش های کم تهاجمی، مانند لیفت پروستات از طریق پیشابراه (PUL) و بخار درمانی، با حداقل آسیب به بافت ها، علائم بیمار بهبود می یابد. جراحی تهاجمی نیز برای موارد شدیدتر کاربرد دارد و شامل روش هایی مانند برداشتن بافت پروستات از طریق پیشابراه (TURP)، جراحی با لیزر و جراحی باز پروستات می باشد.

سوالات متداول