کیست کلیه چیست؟
از شایع‌ترین توده‌های کلیوی می‌توان به کیست کلیه اشاره نمود. کلیه‌های شما وظیفه خارج کردن مواد زائد را از بدن دارند این مواد زائد که از خون گرفته می‌شود توسط کلیه‌ها تبدیل به ادرار شده و به مثانه منتقل می‌شود. بعد از چندین سال که کلیه به این کار خود ادامه می‌دهد ممکن است کیسه‌هایی پر از مایع در کلیه ایجاد گردند. این کیسه های پر از مایع، کیست کلیه نام دارند.
این کیسه‌ها عمدتا سرطانی نیستند ولی در تعدادی از موارد ممکن است اختلال عملکرد جدی را در کلیه سبب شوند. دکتر ارولوژیست، کیست کلیه را با سونوگرافی یا سی تی اسکن تشخیص داده و با تخلیه (با هدایت سونوگرافی ) یا برداشتن جدار کیست (لاپاروسکوپی) آن را درمان می‌کند. البته لاپاروسکوپی در این زمینه موفقیت بیشتری دارد. مشهد یکی از شهرهای پیشرو در فعالیت بهترین متخصصین و فلوشیپ‌های لاپاروسکوپی می‌باشد.
کیست کلیه چه علائمی دارد؟
این بیماری عموما بی‌علامت است. در کیست‌های ساده کلیه بیمار میتواند سالیان سال بدون داشتن علائم خاصی به زندگی طبیعی خودش ادامه دهد. حتی بدون اینکه متوجه وجود کیست در بدن خود باشد. البته در مواردی که کیست رشد می‌کند بیمار درد را در ناحیه لگن، پهلو یا بین دنده‌هایش حس می‌کند. در مواردی که کیست، عفونت به همراه دارد علائمی مثل تب، درد و حساسیت به لمس نواحی اطراف کلیه، بروز می‌نماید. از دیگر علائم می‌توان به درد در بالای شکم، ورم شکم، ادرار بیش از حد همیشه و یا تیره، وجود خون در ادرار و یا فشار خون بالا ( برای پلی کیستیک) اشاره کرد.
در صورت وجود چنین علائمی بیمار بایستی به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه و درمان خود را هرچه سریعتر شروع نماید. درمان بهتر و کاملتر بستگی به مراجعه بهنگام به پزشک و شروع به موقع درمان دارد.
علت بوجود آمدن کیست کلیه چیست؟
هنوز پاسخ دقیقی درباره علت ایجاد کیست کلیه ثبت نشده است. اما پزشکان به نتایجی دست پیدا کرده‌اند که میتواند دلیل این بیماری باشد. به طور مثال مسدود شدن لوله‌های کوچک در کلیه که وظیفه جمع کردن ادرار را دارند، باعث رشد کیست می‌شود.
پزشکان دقیقاً نمی دانند چه عواملی باعث ایجاد کیست های ساده کلیه می شود. آنها چند توضیح ممکن دارند به عنوان مثال، هر کلیه حدود یک میلیون لوله کوچک دارد که ادرار را جمع می کند. کیست ممکن است با مسدود شدن لوله ها، متورم شدن و پر شدن از مایعات شروع به رشد کند. احتمال دیگر این است که کیست ها از زمانی شروع می شوند که کیسه هایی به نام دیورتیکول در مناطق ضعیف شده توبول کلیوی تشکیل شده و از مایع پر می شوند.
کلیه پلی کیستیک نیز یک بیماری ارثی است، که در اثر تغییر ژن هایی که از طریق خانواده ها منتقل می شود، ایجاد می‌گردد.
انواع کیست کلیه چیست؟
1- کیست ساده : این نوع کیست بیشتر در افراد میانسال مشاهده می‌شود و از نوع کم خطر و بدون عارضه است. این نوع کیست کلیه از شایع‌ترین و کم خطرترین نوع کیست است که با افزایش سن احتمال ابتلا به آن نیز افزایش می‌یابد. نوع ساده کیست کلیه معمولا نیاز به درمان خاصی ندارد و خود به خود با رژیم غذایی مناسب درمان می‌گردد. اما با همه این تفاسیر، اگر کیست بزرگ و دردناک شد و یا خون در ادرار دیده شد بایستی حتما برای تست وجود سرطان به پزشک مراجعه شود.
2- کیست متعدد : این نوع از کیست که به آنها کلیه‌های پلی‌کیستیک بالغین نیز گفته می‌شود، به دلایل ژنتیکی ایجاد می‌شود که در نوع خود از دیگر انواع کیست پیشرفته تر است. اما با مراجعه به موقع میتواند به راحتی درمان شود. علائم این نوع کیست قبل از 40 سالگی احتمال بیشتری برای روئیت شدن دارد. این کیست در موارد نادر ممکن است به اندازه یک توپ فوتبال با وزن 8 کیلوگرم نیز برسد.
از شایع‌ترین علائم این مدل از کیست کلیه وجود خون در ادرار و درد کلیه است. در صورتیکه در ناحیه کیست عفونت ایجاد شود نیز علائمی مانند تب و لرز نیز مشاهده می‌گردد.
کیست کلیه چگونه تشخیص داد می شود؟
از آنجا که این عارضه کم علائم است در بیشتر موارد در آزمایشات و تصویربرداری‌هایی که برای یک بیماری دیگر در شخص انجام می‌شود، رویت می‌گردد از این رو متاسفانه این بیماری در اکثر موارد دیر تشخیص داده می‌شود. آزمایشاتی که برای تشخیص بیماری کیست کلیه تجویز می‌گردند عبارتند از:
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
- ام آر آی
- آزمایش عملکرد کلیه
- آزمایش ادرار
روش سونوگرافی در تشخیص کیست کلیه، کم خطرترین روش است و در عین حال قدرت تشخیص بالایی برای این بیماری دارد. انجام سی تی اسکن نیز با دو روش بدون تزریق حاجب و با تزریق حاجب انجام می‌گردد که البته از روش سونوگرافی از دقت بالاتری برخوردار است. روش ام آر آی نیز که از بالاترین تکنولوژی تشخیص کیست برخوردار است میتواند در روند درمان کیست‌های بدخیم کمک به موقع و زیادی داشته باشد.
آیا کیست کلیه با لمس کردن مشخص می‌شود؟
در برخی موارد پزشک علاوه بر تست‌های اولیه از تست بدنی هم استفاده می‌کند. در این تست پزشک پهلوهای بیمار را لمس می‌کند. هرچند اکثر کیست‌های کلیه از روی پوست شکم قابل لمس نیستند اما در بیماران با کلیه پلی کیستیک ارثی کیست به قدری بزرگ است که از روی شکم نیز قابل لمس است و حجم زیادی را اشغال نموده است.
کیست کلیه چه عوارضی برای بیمار دارد؟
کیست‌های کلیه عموما بدون عارضه هستند، ولی گاهی می‌توانند با عوارضی همراه باشد. البته عوارض کیست کلیه با بزرگی آن ارتباط دارد، عوارضی همچون:
- عفونت در کیست؛ در صورتیکه کیست کهنه شده و یا بزرگ شود احتمال عفونت در آن افزایش می‌یابد و مشکلات متعددی برای فرد ایجاد می‌نماید.
- ترکیدن کیست
- از کار افتادن کلیه، ضعیف شدن جدار شریان مغز و آئورت
- کاتاراکت و کوری
- بیماری قلبی عروق؛ کیست کلیه در اکثر موارد باعث ایجاد فشار خون بالا در فرد و در نتیجه بیماری‌های قلبی می‌گردد.
- انسداد ادرار از کلیه؛ هیدرونفروز یا تورم کلیه از عوارض بیماری کیست کلیه است. تورم کلیه باعث اختلال در روند جریان طبیعی ادرار می‌شود.
- فشار خون بالا؛ عارضه فشار خون بالا از شایع‌ترین عوارض کیست‌های کلیه است.
- نارسایی کلیه؛ در صورت بزرگ شدن کیست و عدم درمان به موقع، کیست میتواند کلیه را از کار بیاندازد.
درمان کیست کلیه
کیست کلیه با دارو درمان نمی‌شود و تنها راه درمان آن در صورت لزوم عمل جراحی تخلیه با لاپاراسکوپ است. با این وجود در اکثر مواقع کیست کلیه بدون انجام درمان خاصی خود به خود رفع می‌گردد و نیاز به عمل جراحی ندارد.
روش‌های نوین درمان کیست کلیه
در صورتیکه کیست کلیه شما علائم و عوارض خاصی ندارد لزومی برای نگرانی ندارید و نیازی نیست به فکر درمان باشید چون در اکثریت مواقع این نوع کیست‌ها خود به خود از بین می‌روند. البته حتما به پزشک اورولوژیست برای تایید ساده بودن کیست مراجعه کنید.
همچنین ممکن است پزشک انجام سونوگرافی را در فواصل زمانی مشخص برای بیمار تجویز کند تا در صورتی که کیست بزرگتر شد در جریان قرار بگیرد و اقدامات درمانی را انجام دهد. این سونوگرافی‌ها تا زمانی که کیست بطور کامل محو شود ادامه خواهد داشت.
اما با این حال گاهی همین کیست ساده دچار عوارضی می‌شود که پزشک در اینصورت تشخیص درمان‌هایی از این قبیل را می‌دهد:
1- درمان‌های دارویی: در روند درمان کیست کلیه ممکن است پزشک از تجویز داروهای ضد درد یا ضد فشارخون کمک بگیرد.
2- سوراخ نمودن کیست با سوزن: پزشک در این روش یک سوزن بلند را با کمک سونوگرافی از دیواره کلیه عبور داده و وارد کلیه بیمار کرده و کیست را سوراخ می‌کند. مایع داخل کیست تخلیه می‌گردد. بعد از تخلیه مایع، پزشک ناحیه خالی شده را با الکل پر می‌کند تا از عود کردن کیست جلوگیری به عمل آید. اما در مواردی کیست باز هم برمی‌گردد و عود می‌کند.
3- جراحی کیست: در مواردی که کیست بزرگ و علامت‌دار است و یا عود می‌کند و دوباره از مایع پر می‌شود، پزشک جراح با انجام بیهوشی دیواره کیست را کاملا حذف می‌کند و یا می‌سوزاند. این عمل جراحی نیاز به بستری کوتاه مدتی در بیمارستان دارد. در این عمل جراحی پزشک با ایجاد چند برش کوچک بر روی پوست ابزارهای مخصوص خود را به علاوه یک دوربین کوچک به کلیه بیمار وارد می‌کند. جراح حین عمل جراحی، به کمک مانیتور میتواند محل دقیق کیست را رؤیت کند و آن را از بدن بیمار خارج نماید، بعد از خارج کردن کیست دیواره های کیست برداشته یا سوزانده می‌شوند.
کیست کلیه در چه سنی شایع تر است؟
در کودکان چند نوع کیست کلیه دیده می‌شود: موقع تولد، ماه اول زندگی، 3 تا 12 ماهگی و یا در سال اول. این 4 نوع از انواع وراثتی و ژنتیکی هستند.
کیست‌هایی که به صورت اکتسابی ایجاد می‌شوند در سنین بالا و معمولا در افراد با زمینه کلیوی قبلی ایجاد می‌شوند. مانند کسانی که تحت درمان دیالیز هستند و یا نارسایی کلیه دارند.
حدود 25 درصد از افراد مستعد در سن 40 سالگی و 50 درصد در سن 50 سالگی دچار این بیماری می‌شوند. و این بیماری در مردان بیشتر از زنان شایع است.
زندگی عادی با داشتن کیست کلیه
بیشتر افراد دارای سن بالای 50 سال به کیست کلیه مبتلا هستند و خودشان از این موضوع بی اطلاعند. حتی ممکن است شخص در تمام طول عمر خود هم متوجه این که کیست کلیه دارد نشود، چرا که کیست کلیه، مخصوصا از نوع ساده هیچ علائم خاصی ندارد و فرد به زندگی عادی خود به همراه کیستش ادامه می‌دهد و مشکلی هم برای او ایجاد نمی‌شود.
اما در صورتی که علائمی مانند شکم درد یا درد در ناحیه کلیه‌ها احساس کردید، وقت آن رسیده است که به پزشک مراجعه و دستورات لازم را انجام دهید.
آیا کیست کلیه خطر آفرین است؟
کیست‌های ساده معمولا خطرناک نیستند ولی برای کیست‌های کلیه پلی کیستیک روش درمانی و یا جراحی وجود ندارد و اگر کلیه مبتلا به نارسایی شد، آن را تخلیه و عمل پیوند را انجام می‌دهند. اما با توجه به متعدد بودن این کیست‌ها تخلیه آنها توصیه نمی‌شود.
کیست کلیه در صورتی که با علائمی نظیر درد یا مشاهده خون در ادرار همراه بود میتواند خطرناک باشد و در موارد متعددی به سرطان منجر شود. اما با تشخیص و درمان به موقع می‌توان از بدخیم شدن آن جلوگیری نمود.
آیا کیست کلیه برگشت پذیر است؟
برای پاسخ به این سوال لازم به ذکر است که در برخی موارد که تخلیه با سوزن انجام می‌شود امکان عود و پر شدن کیست کلیه وجود دارد و در اینگونه موارد که کیست عود کرده است پزشک اقدام به عمل جراحی می‌نماید.
تاثیر کیست کلیه بر نازایی
تا کنون مورد قطعی برای تاثیر کیست کلیه بر نازایی ثبت نشده است، ولی ایجاد فشار خون بالا در اثر این بیماری میتواند برای فرد باردار مشکلاتی را بهمراه داشته باشد.
روش‌های پیشگیری از بیماری کیست کلیه
مهمترین و خطرناک‌ترین نوع کیست کلیه، پلی کیستیک است، از آنجا که در اکثر موارد این بیماری از طریق ژنتیک منتقل می‌شود راهکار صد در صدی برای پیشگیری از آن وجود ندارد ولی می‌توان با تغییر سبک زندگی تا حد زیادی از بروز آن جلوگیری نمود. چند نمونه از اصول سبک زندگی برای پیشگیری از آن عبارت است از:
- داروهای تجویز شده منظم مصرف شده و خودسرانه دارو مصرف نکنید
- ترک سیگار و دخانیات
- کنترل وزن
- کاهش نمک و چربی در غذا
- به حداقل رساندن مصرف الکل
- فعالیت بدنی کافی در طول روز
- کنترل کلسترول و قند و فشار خون
