فتق یا هرنی زمانی رخ می‌دهد که بخشی از یک عضو یا بافت داخلی بدن به دلیل ضعف یا شل شدن دیواره اطراف آن، از موقعیت اصلی خود خارج شده و به ناحیه مجاور جابجا می‌شود.
این جابجایی اغلب به صورت تورم یا برجستگی قابل مشاهده است.
در بسیاری از موارد فتق علائم خفیفی ایجاد می‌کند وحتی ممکن است فرد هیچ دردی احساس نکند، اما معمولاً متوجه تورم یا برجستگی در ناحیه فتق می‌شود.
این برجستگی که می‌تواند در شکم یا کشاله ران وجود داشته باشد , در حالت دراز کشیده و یا با فشار دادن به آرامی , ممکن است به جای خود بازگردد، اما فعالیت‌هایی مانند سرفه، بلند کردن اجسام سنگین یا زور زدن می‌تواند آن را بیشتر نمایان کند.
برخی افراد این عارضه را با بیماری‌هایی مثل واریکوسل اشتباه می‌گیرند؛ در حالی که این دو عارضه تفاوت‌های مهمی دارند و برای شناخت بهتر هرنی و تفاوت‌های آن با واریکوسل در ادامه به شرح بیشتر آن پرداخته خواهد شد.
فتق می‌تواند از بدو تولد وجود داشته باشد یا در اثر عواملی مانند افزایش فشار داخلی شکم در بزرگسالی ظاهر شود.
این افزایش فشار ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند یبوست، بلند کردن اجسام سنگین، یا حتی سرفه‌های شدید و مزمن باشد.
در برخی از موارد مادرزادی، فتق به دلیل ضعف در دیواره شکم یا نقص در بسته شدن حفره‌های بدن در دوران جنینی ایجاد می‌شود و در طول زندگی تشدید می‌گردد.
یکی از مهم‌‌‌ترین نکات درباره فتق این است که خود به خود از بین نمی‌رود و ممکن است به مرور زمان مشکلات جدی‌‌‌تری ایجاد کند.
یکی از این مشکلات، توقف جریان خون به بخشی از بافت‌های درگیر است که می‌تواند باعث مرگ بافتی یا انسداد روده شود.
در چنین شرایطی، فرد ممکن است علائمی نظیر درد ناگهانی و شدید، استفراغ و تهوع را تجربه کند که این علائم نشان دهنده وضعیت اورژانسی است و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
به عنوان مثال، فتق در کشاله ران اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به انسداد روده شود که نیاز به جراحی فوری دارد.
جراحی برای درمان فتق، اگرچه معمولاً موفقیت آمیز است، اما ممکن است عوارضی مانند عفونت، خونریزی یا آسیب به بافت‌های مجاور به همراه داشته باشد.
همچنین در برخی موارد، درد طولانی مدت در ناحیه جراحی شده و احتمال بازگشت فتق نیز وجود دارد.
در نتیجه، تشخیص و درمان به موقع فتق بسیار حائز اهمیت است، زیرا به تعویق انداختن درمان می‌تواند به عوارض جدی‌‌‌تری منجر شود. بنابراین، در صورت مشاهده علائمی مانند برجستگی غیرعادی در ناحیه شکم یا کشاله ران، بهتر است هرچه زودتر به پزشک مراجعه کرده و مراحل تشخیص و درمان را پیگیری شود.
علل ایجاد فتق
هرنی (فتق) زمانی رخ می‌دهد که بخشی از یک عضو یا بافت داخلی بدن از طریق یک نقطه ضعیف در دیواره عضلات یا بافت‌های اطراف بیرون زده و به ناحیه دیگری فشار وارد می‌کند. عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد این شرایط مؤثر باشند:
ضعف مادرزادی در عضلات
زمینه‌های ژنتیکی نیز می‌تواند در ضعف عضلات شکمی و افزایش احتمال بروز هرنی مؤثر باشد. اگر یکی از اعضای خانواده دچار هرنی شده باشد، احتمال بیشتری وجود دارد که سایر اعضای خانواده نیز به هرنی دچار شوند.. این نوع هرنی‌ها معمولاً به عنوان هرنی غیرمستقیم شناخته می‌شوند و اغلب در دوران کودکی یا جوانی بروز می‌کنند.
افزایش فشار داخلی شکم
هر فعالیتی که فشار درون شکم را افزایش دهد، می‌تواند موجب ضعیف شدن دیواره شکم و ایجاد هرنی شود. بلند کردن اشیای سنگین، زور زدن هنگام اجابت مزاج، بارداری، و حتی سرفه‌های شدید یا مزمن، از جمله این عوامل هستند. بیماری‌های تنفسی مانند آسم با ایجاد سرفه مزمن می‌تواند در افزایش این فشار نقش داشته باشند.
نارس بودن نوزاد
نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند، به دلیل عدم توسعه کامل عضلات و بافت‌های محافظتی در شکم، بیشتر در معرض ابتلا به هرنی هستند.
افزایش سن و ضعف عضلات
با افزایش سن، عضلات و بافت‌های همبند بدن به طور طبیعی ضعیف‌‌‌تر می‌شوند که این امر خطر ایجاد هرنی را افزایش می‌دهد. این وضعیت به ویژه در افراد مسن دیده می‌شود.
چاقی یا اضافه وزن
وزن بیش ازحد می‌تواند فشار بیشتری به عضلات شکم وارد کند و احتمال بروز هرنی را افزایش دهد.
سابقه جراحی یا آسیب
نواحی که در گذشته تحت جراحی قرار گرفته اند یا دچار آسیب شده اند، می‌توانند ضعیف‌‌‌تر باشند و در معرض خطر بالاتری برای ایجاد هرنی قرار گیرند.
علائم فتق چیست ؟
علائم هرنی (فتق) بسته به محل و شدت آن می‌توانند متغیر باشند، اما چندین علامت شایع در بیشتر انواع فتق دیده می‌شود. یکی از اصلی‌‌‌ترین علائم فتق، ظهور یک برآمدگی یا تورم در ناحیه‌ای از بدن است که بافت از محل اصلی خود خارج شده است. این برآمدگی ممکن است به ویژه زمانی که فرد ایستاده، سرفه می‌کند یا زور می‌زند، بیشتر مشهود باشد.
درد یا احساس ناراحتی در ناحیه فتق، به ویژه در زمان بلند کردن اشیاء سنگین، خم شدن یا زور زدن، از دیگرعلائم رایج هرنی است.
درد ممکن است به صورت حس سنگینی، سوزش یا کشیدگی توصیف شود. در برخی موارد ممکن است، فرد احساس فشار یا ناراحتی بدون درد شدید داشته باشد.
از دیگر علائم هرنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تورم در کشاله ران
به ویژه در فتق‌های اینگوینال، ممکن است برآمدگی در کشاله ران یا حتی در کیسه بیضه ظاهر شود. - درد در ناحیه شکم
این درد ممکن است به ویژه بعد از غذا خوردن یا فعالیت‌های فیزیکی شدید افزایش یابد. - حس ضعف یا سنگینی
برخی افراد ممکن است حس سنگینی یا ضعف در ناحیه فتق تجربه کنند. - علائم گوارشی
در مواردی که بخشی از روده در فتق گیر کرده باشد، ممکن است فرد دچار یبوست، اشکال در دفع گاز یا حتی انسداد روده شود. - درد ناگهانی و شدید
این علامت می‌تواند نشان دهنده ی گیر کردن فتق (به نام هرنی استرانگوله) و قطع جریان خون به بافت باشد، که نیازمند درمان فوری پزشکی است.
علائم می‌توانند بسته به محل فتق متفاوت باشند؛ به عنوان مثال، در فتق‌های دیافراگمی که محتویات شکم به قفسه سینه فشار می‌آورند، فرد ممکن است دچار مشکلات تنفسی شود.
تشخیص زودهنگام فتق بسیار مهم است، زیرا در صورت عدم درمان ممکن است به عوارض جدی مانند انسداد روده یا نارسایی خون رسانی منجر شود که نیازمند جراحی اورژانسی خواهد بود
انواع هرنی یا فتق
همان طور که گفته شد فتق یا هرنی می‌تواند نواحی مختلفی از بدن را مبتلا کند و بسته محل ابتلا انواع مختلفی دارد که در ادامه به شرح آن‌ها می‌پردازیم
هرنی اینگوینال
این نوع هرنی شایع‌‌‌ترین است و بیشتر در مردان رخ می‌دهد. در این حالت، بخشی از روده یا بافت چربی از طریق نقطه ضعیف در دیواره شکم وارد کانال اینگوینال می‌شود , هرنی اینگوئینال به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم دیده می‌شود.
هرنی اینگوینال مستقیم
این نوع فتق بیشتر در افراد مسن‌‌‌تر رخ می‌دهد و علت اصلی آن ضعف تدریجی عضلات دیواره شکم به ویژه در ناحیه‌ای به نام مثلث هسلباخ (Hesselbach’s Triangle) است. این مثلث یک ناحیه ضعیف در دیواره عضلانی شکم است که مستعد هرنی‌های مستقیم است
.در هرنی اینگوینال مستقیم، بخشی از محتویات شکم (معمولاً بافت چربی یا روده) از طریق نقطه‌ای ضعیف در دیواره قدامی شکم، مستقیماً وارد کانال اینگوینال می‌شود. این فتق مستقیماً از عضلات شکم عبور می‌کند و به همین دلیل، هرنی اینگوینال مستقیم معمولاً در افراد مسن‌‌‌تر به دلیل ضعف عمومی دیواره عضلانی ناشی از افزایش سن یا فشار مکرر ایجاد می‌شود.
ویژگی‌های هرنی اینگوینال مستقیم:
- معمولاً به صورت دوطرفه در هر دو طرف بدن رخ می‌دهد.
- فتق معمولاً با فشار وارد شده به شکم (مانند سرفه یا بلند کردن اجسام سنگین) بیشتر نمایان می‌شود.
- برخلاف هرنی غیرمستقیم، مستقیماً از کانال اینگوینال عبور نمی‌کند بلکه از ناحیه ضعیف دیواره شکم می‌گذرد.
- هرنی مستقیم کمتر به انسداد یا استرانگوله شدن می‌انجامد، زیرا مسیر کوتاه‌‌‌تری دارد و اغلب محتوای هرنی فقط بخشی از چربی شکمی است و روده‌ها کمتر در این نوع هرنی درگیر می‌شوند
هرنی اینگوینال غیرمستقیم
هرنی اینگوینال غیرمستقیم رایج‌‌‌تر است و معمولاً به دلیل نقص مادرزادی در کانال اینگوینال ایجاد می‌شود. در دوران جنینی، کانال اینگوینال باید بسته شود، اما در برخی موارد این اتفاق نمی‌افتد یا به طور ناقص رخ می‌دهد و باعث ایجاد مسیری برای عبور فتق می‌شود. در این نوع فتق، محتویات شکم (معمولاً روده کوچک) از طریق کانال اینگوینال عبور کرده و به داخل این کانال و گاهی حتی به کیسه بیضه (در مردان) وارد می‌شود.
ویژگی‌های هرنی اینگوینال غیرمستقیم:
- اغلب در نوزادان و کودکان مشاهده می‌شود، اگرچه ممکن است تا دوران بزرگسالی بدون علامت باقی بماند.
- در مردان شایع‌‌‌تر است، زیرا کانال اینگوینال در مردان ساختار گسترده‌‌‌تری دارد که طناب اسپرماتیک از آن عبور می‌کند.
- ممکن است در دوران نوزادی به صورت یک برآمدگی در ناحیه کشاله ران یا بیضه ظاهر شود.
- این نوع هرنی معمولاً مستعد گیر افتادن (استرانگوله شدن) است، زیرا روده در یک مسیر باریک و طولانی قرار می‌گیرد و ممکن است جریان خون آن قطع شود، که در این حالت نیاز به جراحی فوری دارد.
هرنی فمورال
این نوع فتق کمتر شایع است و بیشتر در زنان، به ویژه زنان مسن، مشاهده می‌شود. در این حالت، بخشی از بافت چربی یا روده از کانال فمورال بیرون زده و باعث ایجاد برآمدگی در نزدیکی ران می‌شود.
این نوع هرنی خطر بیشتری برای گیر افتادن یا استرانگوله شدن (انسداد و قطع خونرسانی) دارد و معمولاً نیاز به جراحی فوری دارد.
فتق نافی
هرنی ناف به ویژه در نوزادان و کودکان دیده می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق ناحیه ضعیف اطراف ناف بیرون می‌زند.
در بیشتر موارد، این نوع هرنی در کودکان بدون نیاز به جراحی بهبود می‌یابد. اما در بزرگسالان، عواملی چون چاقی یا بارداری ممکن است به این نوع هرنی منجر شوند و احتمال دارد جراحی لازم شود.
هرنی اینسیزیونال
این نوع فتق پس از جراحی‌های شکمی ایجاد می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که بخشی از بافت داخلی از ناحیه برش جراحی بیرون می‌زند. عوامل مختلفی نظیر عفونت زخم یا بهبود ناکامل می‌توانند موجب بروز این نوع فتق شوند. جراحی معمولاً برای اصلاح هرنی اینسیزیونال مورد نیاز است.
فتق دیافراگمی
در این نوع فتق، بخشی از معده از طریق سوراخی در دیافراگم به داخل قفسه سینه حرکت می‌کند. این حالت به دو نوع تقسیم می‌شود:
- هرنی لغزشی: رایج‌‌‌ترین نوع است که بخشی از معده و مری به داخل قفسه سینه حرکت کرده و سپس بازمی‌گردد.
- هرنی پارازوفاژیال: نوع نادرتر و خطرناک‌‌‌تر است، زیرا بخشی از معده به صورت دائمی در قفسه سینه باقی می‌ماند و خطر انسداد و استرانگوله شدن وجود دارد.
هرنی دیافراگمی معمولاً باعث بروز علائمی مانند ریفلاکس معده و سوزش سر دل می‌شود و در موارد جدی‌‌‌تر ممکن است جراحی نیاز باشد.
هرنی اپی گاستریک
هرنی اپی گاستریک زمانی ایجاد می‌شود که بخشی از بافت چربی از طریق ناحیه ضعیف دیواره شکم بین ناف و قفسه سینه بیرون بزند. این نوع فتق ممکن است کوچک و بدون علائم باشد، اما گاهی باعث درد یا ناراحتی می‌شود و جراحی برای اصلاح آن لازم است.
فتق ورزشی
هرنی ورزشی در واقع یک فتق واقعی نیست، بلکه نوعی آسیب به بافت‌های نرم کشاله ران است که بیشتر در ورزشکاران دیده می‌شود. این آسیب‌ها معمولاً در اثر فعالیت‌های شدید فیزیکی و کشیدگی یا پارگی عضلات و تاندون‌ها رخ می‌دهد. درمان این نوع هرنی بسته به شدت آسیب ممکن است شامل فیزیوتراپی یا جراحی باشد.
هرنی استرانگوله (Strangulated Hernia)
هر نوع هرنی که منجر به قطع جریان خون به بافت شود، به عنوان هرنی استرانگوله شناخته می‌شود. این یک وضعیت اورژانسی است که اگر به سرعت درمان نشود، می‌تواند به مرگ بافت و بروز عوارض شدید منجر شود. علائم هرنی استرانگوله شامل درد شدید، تب، تهوع و استفراغ است و نیاز به جراحی فوری دارد.
نحوه معاینه و تشخیص فتق
روش‌های مختلفی برای تشخیص فتق وجود دارد و انتخاب روش مناسب بستگی به نوع فتق، محل آن و علائم بیمار دارد. معاینه فیزیکی معمولاً اولین گام است، اما در مواردی که فتق پیچیده‌‌‌تر باشد یا به تصویربرداری دقیق‌‌‌تری نیاز باشد، از روش‌هایی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده می‌شود.
در ادامه، تمامی روش‌های تشخیصی که معمولاً برای فتق استفاده می‌شوند، توضیح داده شده است:
معاینه فیزیکی
این روش اولین و ساده‌‌‌ترین گام در تشخیص فتق است. پزشک با مشاهده و لمس ناحیه مشکوک به فتق، به دنبال برجستگی یا تورمی می‌گردد که با زور زدن، سرفه یا ایستادن بیمار بیشتر مشخص می‌شود. معاینه فیزیکی معمولاً در حالت ایستاده یا درازکش انجام می‌شود و پزشک ممکن است بخواهد بیمار عمل زور زدن یا سرفه کردن را انجام دهد تا فتق نمایان‌‌‌تر شود.
سونوگرافی
سونوگرافی یکی از ابزارهای بسیار موثر در تشخیص فتق، به ویژه در فتق‌های شکمی و اینگوینال است. این روش با استفاده از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از ناحیه داخلی بدن، می‌تواند فتق را در بافت‌های نرم شناسایی کند. سونوگرافی به ویژه برای کودکان و زنان باردار که ممکن است از روش‌های تصویربرداری دیگر منع شده باشند، مناسب است.
سی تی اسکن (CT Scan)
سی تی اسکن یک روش پیشرفته‌‌‌تر است که تصاویر دقیق‌‌‌تری از داخل بدن ارائه می‌دهد. این روش برای تشخیص فتق‌هایی که علائم واضحی ندارند یا در نواحی کمتر متداول بدن رخ می‌دهند (مانند هرنی دیافراگمی) استفاده می‌شود. سی تی اسکن به ویژه در مواقعی که نیاز به بررسی عمیق‌‌‌تر و جزییات بیشتری از ساختارهای داخلی بدن وجود دارد، مفید است.
ام آر آی (MRI)
ام آر آی نیز از جمله روش‌های تصویربرداری پیشرفته است که با استفاده از امواج مغناطیسی، تصاویر بسیار دقیقی از بافت‌ها و اندام‌های بدن فراهم می‌کند.
این روش به خصوص در مواردی که فتق‌های پیچیده‌‌‌تر (مانند فتق‌های ورزشی یا فتق‌هایی که به عضلات و تاندون‌ها آسیب می‌زنند) باید مورد بررسی قرار گیرند، کاربرد دارد.
ام آر آی به طور دقیق می‌تواند محل و میزان آسیب را شناسایی کند.
رادیوگرافی با اشعه ایکس (X-ray)
رادیوگرافی با اشعه ایکس به طور مستقیم برای تشخیص فتق استفاده نمی‌شود، اما می‌تواند در تشخیص عوارضی مانند انسداد روده یا هرنی استرانگوله (هرنی که منجر به قطع جریان خون شده است) کمک کننده باشد.
در برخی موارد، پزشک برای بررسی علائم جانبی مانند انسداد یا آسیب‌های دیگر از این روش استفاده می‌کند.
آندوسکوپی
آندوسکوپی یکی از روش‌های مورد استفاده برای تشخیص هرنی دیافراگمی یا فتق‌های مربوط به دستگاه گوارش است. در این روش، یک دوربین کوچک به وسیله یک لوله نازک از طریق دهان یا مقعد به داخل بدن فرستاده می‌شود تا مشکلات داخلی را مشاهده کند.
آندوسکوپی به ویژه در موارد مشکوک به فتق هیاتال یا ریفلاکس شدید کاربرد دارد.
مانومتری مری
این روش بیشتر برای تشخیص فتق هیاتال و عوارض مربوط به آن مانند ریفلاکس معده-مری استفاده می‌شود. مانومتری فشار و عملکرد ماهیچه‌های مری را اندازه گیری می‌کند و می‌تواند به شناسایی ناهنجاری‌هایی که ممکن است به دلیل فتق ایجاد شده باشند، کمک کند.
آزمایش‌های تشخیصی دیگر
در برخی موارد خاص، ممکن است پزشک از روش‌های دیگری مانند سیالوگرافی برای بررسی هرنی‌های مرتبط با غدد بزاقی یا معاینه پروکتولوژی برای بررسی هرنی‌های نادرتر مانند فتق مقعد استفاده کند. این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق‌‌‌تر نوع و محل فتق کمک می‌کنند.
درمان انواع فتق
درمان فتق (هرنی) به نوع، اندازه و شدت علائم آن بستگی دارد. فتق‌ها معمولاً به خودی خود بهبود نمی‌یابند و در بیشتر موارد، جراحی تنها راه درمان کامل است.
روش‌های درمانی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: روش‌های غیرجراحی و روش‌های جراحی.
در ادامه، هر دو روش با جزئیات توضیح داده شده اند.
روش‌های غیرجراحی
در مواردی که فتق کوچک است و علائم کمی دارد یا در مواردی که جراحی برای بیمار خطرناک است (به دلیل سن یا شرایط پزشکی دیگر)، درمان‌های غیرجراحی ممکن است در نظر گرفته شوند. این روش‌ها شامل موارد زیر است:
استفاده از فتق بند
این ابزار یک دستگاه حمایتی است که به کنترل برآمدگی فتق کمک می‌کند. کمربند فتق فشار وارد شده به ناحیه آسیب دیده را کاهش می‌دهد و باعث کاهش ناراحتی می‌شود، اما فتق را درمان نمی‌کند. این روش برای مدیریت موقت فتق استفاده می‌شود و برای افرادی که به دلایل مختلف نمی‌توانند تحت جراحی قرار بگیرند، مناسب است.
تغییر سبک زندگی
- برخی تغییرات ساده در سبک زندگی می‌تواند از وخیم‌‌‌تر شدن فتق جلوگیری کند. این تغییرات شامل:
- کاهش وزن برای کاهش فشار روی دیواره شکم.
- اجتناب از بلند کردن اشیای سنگین و فعالیت‌های سنگین که فشار روی شکم را افزایش می‌دهد.
- رژیم غذایی مناسب که باعث جلوگیری از یبوست و زور زدن هنگام اجابت مزاج شود.
- مدیریت سرفه‌های مزمن با درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم یا بیماری‌های ریوی.
داروها
در موارد فتق هیاتال (فتق دیافراگمی) که با ریفلاکس معده همراه است، ممکن است پزشک داروهای کاهش دهنده اسید معده را تجویز کند. این داروها علائم را کنترل می‌کنند اما فتق را درمان نمی‌کنند.
روش‌های جراحی
جراحی اغلب بهترین و موثرترین راه حل برای درمان فتق است. در بیشتر موارد، جراحی زمانی انجام می‌شود که فتق باعث درد، ناراحتی یا خطراتی نظیر استرانگوله شدن (قطع جریان خون به ناحیه فتق) شود. روش‌های جراحی برای درمان فتق شامل موارد زیر است:
جراحی باز
در این روش، یک برش بزرگ در ناحیه فتق ایجاد می‌شود تا پزشک بتواند فتق را به جای اصلی خود بازگرداند. سپس، ناحیه ضعیف دیواره شکم با بخیه یا توری مش (mesh) تقویت می‌شود تا از بازگشت مجدد فتق جلوگیری شود.
این جراحی بین 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد و بسته به نوع و پیچیدگی فتق ممکن است بیشتر شود.
جراحی باز تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، به این معنا که بیمار در طول عمل به طور کامل بیهوش است.
در برخی موارد از بی حسی نخاعی (اسپاینال) استفاده می‌شود، که بیمار بیدار است اما ناحیه‌ای از بدن بی حس می‌شود. دوره نقاهت این جراحی معمولاً بین 4 تا 6 هفته است، و بیمار ممکن است تا یک یا دو روز پس از جراحی در بیمارستان بستری بماند.
عوارض احتمالی شامل خطر عفونت، درد طولانی مدت در ناحیه جراحی، و احتمال بازگشت فتق (هرچند کمتر از روش‌های بدون توری) است. همچنین دوره بهبودی این روش نسبت به روش‌های کم تهاجمی مانند لاپاروسکوپی طولانی‌تر است.
جراحی لاپاروسکوپی
در جراحی لاپاروسکوپی، جراح از طریق چندین برش کوچک ابزارهای مخصوصی را وارد بدن می‌کند و با کمک دوربینی که تصویر داخل بدن را روی صفحه‌ای نشان می‌دهد، فتق را ترمیم می‌کند.
در این روش، ناحیه ضعیف نیز با بخیه یا توری مش تقویت می‌شود. جراحی لاپاروسکوپی معمولاً 1 تا 2 ساعت طول می‌کشد و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. بیمار در طول جراحی به طور کامل بیهوش است.
دوره نقاهت این روش کوتاه‌‌‌تر از جراحی باز است و معمولاً بیمار پس از چند روز می‌تواند به فعالیت‌های روزمره بازگردد، اما به طور کلی نیاز است حدود 2 تا 3 هفته از فعالیت‌های سنگین خودداری کند. عوارض احتمالی شامل آسیب به ارگان‌های داخلی در هنگام وارد کردن ابزارها، عفونت، و درد موقتی است.
با این حال، درد و اسکار پس از جراحی لاپاروسکوپی کمتر از جراحی باز است، و بیمار معمولاً سریع‌‌‌تر بهبود می‌یابد.
جراحی رباتیک
در این روش که مشابه لاپاروسکوپی است، جراح از یک سیستم رباتیک برای کنترل دقیق‌‌‌تر ابزارهای جراحی استفاده می‌کند. سیستم رباتیک به جراح امکان می‌دهد تا با دقت بیشتری برش‌ها و ترمیم‌ها را انجام دهد. این جراحی معمولاً بین 1 تا 2 ساعت زمان می‌برد و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
دوره نقاهت در جراحی رباتیک نیز مشابه جراحی لاپاروسکوپی است؛ بیمار می‌تواند در عرض چند روز به فعالیت‌های روزانه بازگردد و باید حدود 2 تا 3 هفته از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کند. از عوارض احتمالی این روش می‌توان به آسیب به ارگان‌های داخلی، عفونت و احتمال نادر نقص در عملکرد تجهیزات رباتیک اشاره کرد. با این حال، به دلیل دقت بالای این روش، خطرات مرتبط با آن کمتر است و درد و اسکار پس از عمل نیز بسیار محدودتر است.
جراحی ترمیم با توری مش
استفاده از توری مش در بسیاری از جراحی‌های فتق، چه باز و چه لاپاروسکوپی، رایج است. توری مش که در ناحیه ضعیف قرار داده می‌شود، به تقویت دیواره شکم کمک می‌کند و از عود مجدد فتق جلوگیری می‌کند. این جراحی معمولاً زمان بیشتری نسبت به جراحی‌های بدون توری نیاز دارد، زیرا جایگذاری توری به دقت بالایی نیازمند است.
در روش‌های جراحی باز و لاپاروسکوپی، دوره نقاهت بستگی به نوع جراحی و جایگذاری توری دارد، اما معمولاً با استفاده از توری، بهبودی سریع‌‌‌تر اتفاق می‌افتد و خطر بازگشت فتق کمتر است. عوارض احتمالی شامل عفونت، التهاب و درد مزمن در ناحیه توری است. در موارد نادر، ممکن است بدن توری را رد کند یا توری به درستی در جای خود نماند، که نیاز به جراحی مجدد دارد.
درمان‌های اورژانسی
در برخی موارد، فتق ممکن است دچار استرانگوله شدن شود، به این معنا که جریان خون به ناحیه فتق قطع شود و این وضعیت یک اورژانس پزشکی است که نیاز به جراحی فوری دارد. جراحی اورژانسی برای ترمیم فتق و بازگرداندن خونرسانی به ناحیه آسیب دیده انجام می‌شود.
در این جراحی، ابتدا ناحیه فتق باز می‌شود و پزشک با برگرداندن ارگان‌های تحت فشار به جای خود، جریان خون را بازسازی می‌کند. اگر بخشی از روده یا بافت‌ها به دلیل نرسیدن خون دچار مرگ سلولی شده باشند، باید آن بخش برداشته شود.
این جراحی ممکن است بین 2 تا 3 ساعت طول بکشد و بسته به میزان آسیب دیدگی، تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
دوره نقاهت پس از جراحی اورژانسی بستگی به شدت آسیب دارد و ممکن است نیاز به بستری چند روزه در بیمارستان باشد. بهبودی کامل ممکن است چندین هفته به طول بیانجامد و بیمار باید تا مدتی از فعالیت‌های سنگین پرهیز کند.
عوارض احتمالی شامل عفونت، نیاز به برداشتن بخشی از روده، و عوارض ناشی از نکروز بافت‌هاست.
اگر اقدامات به موقع انجام نشود، خطرات جدی مانند عفونت‌های شدید و حتی مرگ وجود دارد.
مراقبت‌های بعد از عمل جراحی فتق
پس از عمل جراحی فتق، رعایت نکات خاصی برای بهبودی سریع‌‌‌تر و جلوگیری از عوارض ضروری است. در ادامه، به نکات مهم در مورد مراقبت‌های بعد از عمل جراحی فتق اشاره می‌شود:
استراحت و فعالیت‌های روزمره
بعد از جراحی، استراحت کافی ضروری است. هرچند که استراحت مهم است، اما بیمار باید سعی کند از اولین روز پس از جراحی، با راه رفتن آهسته فعالیت‌های سبک داشته باشد تا گردش خون بهبود یابد و از ایجاد لخته خون جلوگیری شود.
فعالیت‌های سنگین، از جمله بلند کردن اجسام سنگین و ورزش‌های پرتحرک، باید حداقل تا 4 تا 6 هفته پس از جراحی محدود شوند.
مدیریت درد
پزشک معمولاً داروهای مسکن تجویز می‌کند تا به کاهش درد پس از عمل کمک کند. علاوه بر دارو، می‌توان از کمپرس سرد در ناحیه جراحی برای کاهش درد و تورم استفاده کرد.
درد معمولاً در چند روز اول شدیدتر است و سپس به تدریج کاهش می‌یابد.
مراقبت از محل جراحی
ناحیه جراحی باید تمیز و خشک نگه داشته شود. اگر محل جراحی پانسمان شده باشد، باید طبق دستورالعمل پزشک به موقع آن را تعویض کرد. در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت مانند قرمزی، تورم یا خروج چرک از زخم،باید سریعاً به پزشک مراجعه شود.
استفاده از لباس‌های مناسب (شورت تنگ)
پوشیدن لباس‌های حمایتی مانند شورت تنگ یا گن مخصوص جراحی توصیه می‌شود. این نوع لباس‌ها به کاهش درد و تورم کمک کرده و حمایت بیشتری از ناحیه جراحی شده فراهم می‌کنند.
شورت‌های تنگ و مخصوص می‌توانند فشار متناسبی به ناحیه جراحی وارد کرده و به کاهش احتمال بازگشت فتق کمک کنند. پوشیدن این لباس‌ها به ویژه در زمان انجام فعالیت‌های روزانه برای چند هفته پس از جراحی توصیه می‌شود،.
جلوگیری از یبوست
یبوست می‌تواند فشار زیادی به ناحیه جراحی وارد کند و باعث درد یا حتی آسیب به بخیه‌ها شود.
رژیم غذایی سرشار از فیبر شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مصرف مایعات فراوان به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند. در صورت نیاز، پزشک ممکن است داروهای ملین خفیف تجویز کند.
اجتناب از سرفه و عطسه شدید
اگر بیمار دچار سرفه یا عطسه شود، باید تلاش کند که فشار روی ناحیه شکم کاهش یابد.
به کارگیری یک بالش برای حمایت از شکم هنگام سرفه یا عطسه می‌تواند از وارد شدن فشار به ناحیه جراحی جلوگیری کند.
مراقبت از وضعیت بدن و خواب
در روزهای اول پس از جراحی، بهتر است از خوابیدن روی ناحیه جراحی شده خودداری کنید.
استفاده از بالش‌های اضافی برای حفظ نیمه نشسته بودن در هنگام خواب می‌تواند به کاهش فشار در ناحیه شکم کمک کند و درد را کاهش دهد.
پیگیری داروها و مراجعات پزشکی
مصرف منظم داروهای تجویزی از جمله مسکن‌ها و در صورت نیاز آنتی بیوتیک‌ها بسیار مهم است.
بیمار باید داروها را طبق دستور پزشک مصرف کرده و در صورت بروز هرگونه علائم غیرمعمول به پزشک اطلاع دهد. همچنین، ویزیت‌های پیگیری بعد از جراحی برای بررسی روند بهبودی ضروری است.
اجتناب از رانندگی
بیمار باید تا زمانی که توانایی کامل برای حرکت و کنترل خود را به دست نیاورده و درد جراحی کاهش نیافته است، از رانندگی خودداری کند. معمولاً پزشک پس از چند روز تا چند هفته بسته به وضعیت بیمار اجازه رانندگی را خواهد داد.
بازگشت به کار
بسته به نوع شغل و میزان فعالیت بدنی، بازگشت به کار ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. افرادی که شغل‌های فیزیکی سنگین دارند باید مدت بیشتری استراحت کنند، در حالی که افرادی با مشاغل سبک اداری ممکن است بعد از یک یا دو هفته بتوانند به سر کار بازگردند.
پیشگیری از فتق
پیشگیری از فتق نیازمند رعایت مجموعه‌ای از عوامل است که می‌تواند به تقویت عضلات شکم، کاهش فشار روی این ناحیه و جلوگیری از ضعف دیواره شکم کمک کند. اگرچه برخی از فتق‌ها به دلیل عوامل ژنتیکی یا مادرزادی اجتناب ناپذیرند، اما با انجام این اقدامات می‌توان خطر ابتلا به فتق‌های ناشی از فشار زیاد یا ضعف عضلات را به حداقل رساند:
- حفظ وزن مناسب
- رژیم غذایی سرشار از فیبر و پیشگیری از یبوست
- تقویت عضلات شکم و ناحیه مرکزی بدن
- اجتناب از سرفه و عطسه شدید
- ترک سیگار
- مراقبت از زخم‌های جراحی
- درمان به موقع بیماری‌ها و شرایط مستعدکننده
- استفاده از پوشش‌های حمایتی در شرایط خاص
جمع بندی
فتق (هرنی) یکی از مشکلات شایع در میان افراد در سنین مختلف است که به دلایل گوناگونی مانند ضعف عضلات، افزایش فشار داخلی شکم، چاقی و آسیب‌های جسمی رخ می‌دهد. علائم اصلی فتق شامل برآمدگی یا تورم در ناحیه آسیب دیده و درد ناشی از آن است. در بیشتر موارد، فتق‌ها به خودی خود بهبود نمی‌یابند و نیاز به مداخله پزشکی، معمولاً به شکل جراحی دارند. روش‌های جراحی مختلفی مانند جراحی باز و لاپاروسکوپی برای درمان فتق وجود دارد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند.
تشخیص و درمان به موقع فتق بسیار اهمیت دارد، زیرا عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند انسداد روده یا قطع جریان خون به بافت‌ها شود. پس از جراحی، مراقبت‌های لازم برای بهبود سریع‌‌‌تر و جلوگیری از بازگشت فتق ضروری است. با انجام اقدامات پیشگیرانه نظیر حفظ وزن مناسب، تقویت عضلات شکم و اجتناب از بلند کردن اشیای سنگین، می‌توان خطر بروز فتق را به میزان زیادی کاهش داد.
ممنون از مطلب خوبتون
ممنون از مطلب خوبتون