پروستاتیت: علل، علائم، روش‌های تشخیص و درمان

پروستاتیت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مرتبط با پروستات در مردان است و تأثیر قابل توجهی بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی دارد.

 شیوع این بیماری بسته به نوع آن متفاوت است.

 به طور کلی، پروستاتیت در مردان زیر 50 سال شایع‌ترین مشکل اورولوژیکی است و در مردان بالای 50 سال پس از هیپرپلازی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات، در رتبه سوم قرار دارد.

شیوع پروستاتیت در جمعیت عمومی حدود 5 تا 10 درصد تخمین زده می‌شود. با این حال، برخی مطالعات نشان می‌دهند که این رقم ممکن است تا 16 درصد نیز برسد.

 پروستاتیت مزمن یا سندروم درد مزمن لگنی (CP/CPPS) شایع‌ترین نوع پروستاتیت است و حدود 90 تا 95 درصد از موارد را شامل می‌شود.

پروستاتیت باکتریایی حاد نسبتاً نادرتر است و تقریباً 5 تا 10 درصد از موارد را تشکیل می‌دهد، در حالی که پروستاتیت باکتریایی مزمن کمتر مشاهده می‌شود.

عوامل متعددی می‌توانند بر شیوع پروستاتیت تأثیر بگذارند، از جمله سن، موقعیت جغرافیایی، و روش‌های تشخیص بیماری.

مردان در گروه سنی 30 تا 50 سال بیشترین میزان ابتلا را دارند، و شیوع آن در مناطق مختلف جغرافیایی ممکن است متفاوت باشد، که این تفاوت‌ها به علت تنوع در شیوه‌های زندگی و دسترسی به خدمات بهداشتی است.

پروستاتیت باکتریایی حاد

 این نوع پروستاتیت به دلیل عفونت باکتریایی حاد پروستات ایجاد می‌شود و به طور ناگهانی و با علائم شدید ظاهر می‌شود.

 علائم معمول شامل تب، لرز، درد در ناحیه لگن , دشواری در ادرار  , خون در ادرار یا منی و درد در هنگام انزال است.

 این نوع معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود.

باکتری‌هایی که معمولاً در ایجاد این بیماری دخیل اند، از گروه باکتری‌های گرم منفی مانند اشریشیا کلی (E. coli)، پروتئوس، کلبسیلا، و سودومونا هستند. این باکتری‌ها معمولاً از طریق دستگاه ادراری وارد پروستات می‌شوند و باعث عفونت می‌شوند.

همچنین، برخی باکتری‌های گرم مثبت مانند استافیلوکوکوس و استرپتوکوکوس نیز می‌توانند در موارد نادری عامل عفونت باشند.

انسداد مجرای ادراری می‌تواند منجر به تجمع ادرار و افزایش خطر عفونت در پروستات شود.

عواملی مانند بزرگ شدن پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات) یا سنگ‌های مثانه می‌توانند منجر به انسداد مجرای ادرار شوند.

روابط جنسی متعدد یا با شرکای مختلف، به ویژه در صورت عدم استفاده از محافظ‌های جنسی، می‌تواند خطر ابتلا به پروستاتیت باکتریایی را افزایش دهد.

علاوه بر عوامل عفونی و عوامل خطرزا، کاهش ایمنی بدن نیز می‌تواند فرد را بیشتر در معرض خطر ابتلا به پروستاتیت حاد باکتریایی قرار دهد. افراد با سیستم ایمنی ضعیف، مانند بیماران مبتلا به دیابت یا کسانی که داروهای سرکوب کننده ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض این عفونت قرار دارند.

پروستاتیت باکتریایی مزمن

 یکی از انواع پروستاتیت است که توسط عفونت‌های باکتریایی مزمن ایجاد می‌شود. این بیماری یکی از اشکال کمتر شایع پروستاتیت است، اما می‌تواند علائم قابل توجهی ایجاد کند و معمولاً به درمان طولانی مدت نیاز دارد.

این نوع پروستاتیت معمولاً پس از یک عفونت حاد پروستات که به طور کامل درمان نشده است، ایجاد می‌شود و با عودهای مکرر عفونت مشخص می‌شود.

 مکانیزم دقیق ایجاد این بیماری شامل مهاجرت باکتری‌ها از طریق مجرای ادراری به پروستات و ایجاد یک مخزن عفونتی در داخل غده پروستات است.

علائم پروستاتیت مزمن باکتریایی ممکن است شامل درد در ناحیه لگن، پشت و دستگاه تناسلی، تکرر ادرار، سوزش ادرار، و حتی علائم سیستمیک مانند تب خفیف و خستگی باشد.

همچنین، بیماران ممکن است مشکلاتی در عملکرد جنسی، از جمله اختلال در انزال و درد در حین یا پس از انزال را تجربه کنند.

پروستاتیت مزمن/سندروم درد مزمن لگنی (CP/CPPS)

 یکی از شایع‌ترین اختلالات اورولوژیک است که اغلب با درد مزمن و ناراحتی در ناحیه لگن، پروستات، و اندام‌های مجاور همراه است. این سندروم، که به عنوان یکی از زیرگروه‌های پروستاتیت طبقه بندی می‌شود، بیشتر در مردان میان سال رخ می‌دهد و می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی بیمار بگذارد.

علائم اصلی شامل درد یا ناراحتی مزمن در ناحیه لگنی، پرینه (ناحیه بین مقعد و کیسه بیضه)، ناحیه تناسلی و پشت پایین (پشت و کمر) است. این درد ممکن است در حین ادرار کردن، انزال یا حتی به صورت مزمن و بدون هیچ گونه محرک مشخصی ظاهر شود. علاوه بر درد، بیماران ممکن است از علائم ادراری مانند تکرر ادرار، سوزش ادرار، و احساس تخلیه ناقص مثانه شکایت کنند.

اگرچه علت دقیق هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما تئوری‌های مختلفی برای توضیح این بیماری مطرح شده اند. این تئوری‌ها شامل عوامل عفونی، التهابی، عصبی و روان شناختی است.

با وجود اینکه برخی از بیماران ممکن است علائم عفونت پروستات داشته باشند، ولی اکثر موارد سندروم درد مزمن لگنی بدون شواهد واضحی از عفونت تشخیص داده می‌شوند.

یکی از نظریه‌های مطرح در مورد این بیماری، اختلال در عملکرد عضلات کف لگن است که می‌تواند منجر به درد مزمن شود. همچنین، تغییرات در سیستم عصبی مرکزی و محیطی و حساسیت بیش از حد عصب‌ها در ناحیه لگن نیز به عنوان عوامل مؤثر در بروز در نظر گرفته شده اند.

به دلیل پیچیدگی‌های این بیماری و عدم وجود یک علت واحد، CP/CPPS  به عنوان یک بیماری چندعاملی شناخته می‌شود که ممکن است از‌ترکیبی از عوامل مختلف ناشی شود.

پروستاتیت بدون علامت التهابی

یکی دیگر از انواع پروستاتیت است که به طور اتفاقی و بدون هیچ گونه علائم بالینی در بیماران تشخیص داده می‌شود.

برخلاف دیگر انواع پروستاتیت که با علائم ناراحت کننده و درد همراه هستند، در این نوع از پروستاتیت، بیماران هیچ گونه دردی در ناحیه لگن یا علائم ادراری تجربه نمی‌کنند.

تشخیص پروستاتیت بدون علامت التهابی  معمولاً به صورت اتفاقی و در طی آزمایش‌های مرتبط با دیگر مشکلات اورولوژیک، مانند بررسی‌های باروری یا ارزیابی سطح آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA)، صورت می‌گیرد که حضور سلول‌های التهابی در نمونه‌های بافتی پروستات یا در مایع منی و ادرار پس از ماساژ پروستات (EPS) مشاهده می‌شود.

 با این حال، بیمار هیچ نشانه یا علائم مشخصی از پروستاتیت یا التهاب پروستات ندارد.

پروستاتیت بدون علامت التهابی به طور کلی به دو گروه تقسیم می‌شود:

 گروه اول شامل بیمارانی است که به دلیل مشکلات باروری تحت آزمایش قرار می‌گیرند و در آنها سلول‌های التهابی در مایع منی یا نمونه‌های دیگر شناسایی می‌شود.

 گروه دوم شامل بیمارانی است که به دلیل افزایش سطح PSA و برای رد احتمال سرطان پروستات مورد بررسی قرار می‌گیرند و در آنها التهاب پروستات تشخیص داده می‌شود.

علت دقیق این نوع پروستاتیت نیز به خوبی شناخته نشده است، اما برخی تئوری‌ها به نقش عوامل التهابی، عفونت‌های میکروبی که به طور کامل از بین نرفته اند، یا اختلالات سیستم ایمنی اشاره دارند.

با این حال، از آنجایی که بیمار هیچ گونه علامتی ندارد، پروستاتیت بدون علامت التهابی معمولاً به عنوان یک وضعیت خوش خیم در نظر گرفته می‌شود و تنها در مواردی که دیگر عوامل خطرزا مانند افزایش PSA وجود داشته باشد، به صورت فعال‌تری مورد بررسی قرار می‌گیرد.

نحوه تشخیص عفونت پروستات

تشخیص پروستاتیت نیازمند ترکیبی از معاینه فیزیکی، تاریخچه پزشکی دقیق، آزمایش‌های ادرار و مایع منی، و گاهی تصویربرداری است.

در حالی که پروستاتیت باکتریال حاد و مزمن معمولاً با کشت مثبت باکتری تشخیص داده می‌شوند، تشخیص CP/CPPS عمدتاً بر اساس علائم و رد دیگر علل استوار است.

 پروستاتیت بدون علامت التهابی اغلب به طور تصادفی و بدون علائم بالینی مشخص تشخیص داده می‌شود.

در ادامه روش‌های تشخیص هر نوع از پروستاتیت را شرح می‌دهیم :

پروستاتیت باکتریال حاد

تشخیص پروستاتیت باکتریال حاد اغلب بر اساس علائم بالینی و یافته‌های آزمایشگاهی است. بیماران معمولاً با علائم شدید مانند تب، لرز، درد در ناحیه لگن، تکرر ادرار، و سوزش ادرار به پزشک مراجعه می‌کنند.

• معاینه بالینی
  پزشک معمولاً معاینه مقعدی پروستات (DRE) انجام می‌دهد. در این معاینه، پروستات معمولاً بزرگ، دردناک و حساس است.

• آزمایش ادرار
  نمونه ادرار برای کشت و آنالیز میکروسکوپی گرفته می‌شود. در این نوع پروستاتیت، کشت ادرار معمولاً باکتری‌های عامل عفونت را نشان می‌دهد.
• آزمایش خون
  افزایش سطح گلبول‌های سفید خون (WBC) و سطح بالای PSA ممکن است دیده شود.

پروستاتیت باکتریال مزمن

پروستاتیت باکتریال مزمن معمولاً با علائم مزمن و گاهگاهی ظاهر می‌شود. این علائم شامل درد خفیف‌تر نسبت به نوع حاد، تکرر ادرار و ناراحتی‌های خفیف در ناحیه لگن است.

• تاریخچه بالینی و معاینه
   مانند نوع حاد، معاینه پروستات انجام می‌شود، اما پروستات معمولاً کمتر حساس و دردناک است.
• تست چهار شیشه‌ای (Meares-Stamey test)
   یکی از روش‌های استاندارد برای تشخیص این نوع پروستاتیت است. این تست شامل جمع آوری نمونه ادرار قبل و بعد از ماساژ پروستات، به همراه نمونه‌های اولیه ادرار و مایع منی است. وجود باکتری‌ها در نمونه پس از ماساژ پروستات یا مایع منی نشان دهنده عفونت مزمن پروستات است.
• آزمایش‌های ادرار و خون
   کشت ادرار ممکن است به شناسایی باکتری‌ها کمک کند. سطوح PSA ممکن است بالا باشد.

سندرم درد لگنی مزمن/پروستاتیت مزمن (CP/CPPS)

تشخیص CP/CPPS به دلیل عدم وجود عفونت باکتریایی و حضور علائم مزمن پیچیده‌تر است. این نوع پروستاتیت اغلب با رد دیگر علل درد لگنی و ادراری تشخیص داده می‌شود.

• تاریخچه بالینی
   ارزیابی دقیق تاریخچه علائم بیمار بسیار حیاتی است. علائم ممکن است شامل درد مزمن لگن، ناراحتی در حین ادرار یا انزال باشد.
• معاینه  و ماساژ پروستات
   این معاینه ممکن است وجود نقاط حساس یا دردناک را نشان دهد، اما اغلب هیچ تغییر بارزی دیده نمی‌شود.
• آزمایش‌های ادرار و منی
   در تست چهار شیشه‌ای، هیچ باکتری ای یافت نمی‌شود، اما ممکن است تعداد زیادی گلبول سفید در مایع منی یا ادرار پس از ماساژ پروستات وجود داشته باشد، که نشان دهنده التهاب است.
• پرسشنامه‌های ارزیابی علائم
  پرسشنامه‌هایی مانند “NIH Chronic Prostatitis Symptom Index” (NIH-CPSI) برای ارزیابی شدت و تأثیر علائم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پروستاتیت بدون علامت التهابی

این نوع پروستاتیت به صورت تصادفی و در طی بررسی‌های دیگر، مانند آزمایش‌های باروری یا ارزیابی  PSA، تشخیص داده می‌شود.

• آزمایش‌های ادرار و مایع منی
  سلول‌های التهابی (گلبول‌های سفید) در مایع منی یا ادرار پس از ماساژ پروستات بدون حضور علائم بالینی یافت می‌شوند.
• بیوپسی پروستات
   در برخی موارد، التهاب پروستات به طور تصادفی در نمونه‌های بیوپسی که برای بررسی‌های دیگر مانند ارزیابی سرطان پروستات گرفته شده است، مشاهده می‌شود.

روش‌های تشخیصی دیگر

در برخی موارد، برای رد دیگر بیماری‌ها یا تایید تشخیص، از تست‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی ترانس راکتال (TRUS) یا MRI استفاده می‌شود. این تست‌ها می‌توانند به شناسایی ناهنجاری‌های ساختاری یا رد بیماری‌های دیگر کمک کنند.

درمان پروستاتیت

درمان پروستاتیت بسته به نوع آن و شدت علائم متفاوت است.

هدف اصلی از درمان، کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی، و در موارد عفونت، از بین بردن عامل عفونی است. در ادامه، روش‌های درمان هر یک از انواع پروستاتیت شرح داده شده است:

پروستاتیت باکتریال حاد

پروستاتیت باکتریال حاد به عنوان یک وضعیت اورژانسی تلقی می‌شود و نیاز به درمان سریع دارد.

• آنتی بیوتیک‌ها
  درمان اصلی این نوع پروستاتیت، استفاده از آنتی بیوتیک‌ها است. آنتی بیوتیک‌ها به مدت 4 تا 6 هفته تجویز می‌شوند تا از حذف کامل باکتری‌ها و جلوگیری از تبدیل بیماری به پروستاتیت باکتریال مزمن اطمینان حاصل شود. آنتی بیوتیک‌هایی مانند فلوروکینولون‌ها (سیپروفلوکساسین یا لووفلوکساسین) معمولاً اولین خط درمان هستند.
• مسکن‌ها و ضد التهاب‌ها
   داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.
• هیدراتاسیون و استراحت
  به  بیماران توصیه می‌شود مایعات فراوان بنوشند و استراحت کافی داشته باشند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به بستری و تزریق مایعات و آنتی بیوتیک‌ها از طریق ورید باشد.

پروستاتیت باکتریال مزمن

درمان پروستاتیت باکتریال مزمن معمولاً طولانی‌تر و سخت‌تر از نوع حاد است.

• آنتی بیوتیک‌ها
   درمان اولیه با آنتی بیوتیک‌ها انجام می‌شود، که ممکن است برای 6 تا 12 هفته تجویز شوند. اگرچه برخی بیماران ممکن است به دوره‌های کوتاه‌تر درمانی پاسخ دهند، اما درمان طولانی مدت به منظور جلوگیری از عود بیماری توصیه می‌شود.
  در برخی موارد، برای پیشگیری از عود عفونت، دوره‌های طولانی مدت یا مکرر از آنتی بیوتیک‌ها تجویز می‌شود.
• داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها
   NSAIDs برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند. در موارد درد شدید، ممکن است از داروهای مسکن قوی‌تر نیز استفاده شود.
• تغییرات سبک زندگی
  توصیه به تغییر در سبک زندگی، مانند اجتناب از مواد غذایی تحریک کننده (کافئین، الکل) و انجام ورزش منظم برای بهبود علائم، ممکن است مفید باشد.

سندرم درد لگنی مزمن/پروستاتیت مزمن (CP/CPPS)

درمان CP/CPPS به دلیل پیچیدگی و تنوع علائم، اغلب چندوجهی است.

• آنتی بیوتیک‌ها
  در برخی موارد، آنتی بیوتیک‌ها به عنوان درمان تجربی استفاده می‌شوند، حتی اگر هیچ شواهدی از عفونت باکتریایی وجود نداشته باشد. با این حال، این رویکرد در همه بیماران مؤثر نیست.
• داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها
  NSAIDs برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌شوند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند آمی تریپتیلین یا ضد صرع‌هایی مانند گاباپنتین نیز ممکن است برای کنترل درد مزمن استفاده شوند.
• مسدودکننده‌های آلفا
   این داروها مانند تامسولوسین یا آلفوزوسین برای کاهش اسپاسم عضلات پروستات و مثانه و بهبود جریان ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• فیزیوتراپی
   تمرینات کف لگن و فیزیوتراپی می‌توانند به کاهش اسپاسم عضلانی و تسکین درد کمک کنند. بیوفیدبک نیز ممکن است مفید باشد.
• تکنیک‌های روان درمانی و مدیریت استرس
  مشاوره روان شناختی، درمان شناختی-رفتاری (CBT)، و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند به مدیریت بهتر علائم در بیمارانی که از استرس یا اضطراب رنج می‌برند، کمک کنند.
• درمان‌های تکمیلی
  درمان‌هایی مانند طب سوزنی، ماساژ پروستات، و مکمل‌های گیاهی (مانند ساو پالمتو یا کوئرستین) نیز به عنوان گزینه‌های درمانی مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرند، اگرچه شواهد علمی برای اثربخشی آنها محدود است.

پروستاتیت بدون علامت التهابی

از آنجایی که پروستاتیت بدون علامت التهابی علائمی ایجاد نمی‌کند، درمان خاصی لازم نیست.

• نظارت و پیگیری
   این وضعیت معمولاً نیاز به درمان ندارد و فقط در صورت بروز علائم یا مشکلات دیگر، مانند افزایش PSA یا مشکلات باروری، ممکن است نیاز به مداخلات بیشتر داشته باشد.